https://www.wegenwiki.nl/api.php?action=feedcontributions&user=Snelwegfreak&feedformat=atomWegenwiki - Gebruikersbijdragen [nl]2024-03-29T05:45:20ZGebruikersbijdragenMediaWiki 1.41.0https://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bebakening&diff=269816Bebakening2019-10-15T14:46:23Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Onder '''bebakening''' wordt formeel verstaan het geheel aan tekens en voorwerpen dat op, in, boven en naast de weg is aangebracht om heet verkeer te waarschuwen, regelen en/of beveiligen.<br />
<br />
In de praktijk wordt met de bebakening met name de verticale bebakening bedoeld. De op de rijbaan aangebrachte horizontale bebakening wordt [[markering]] genoemd. Verticale bebakening wordt met name buiten de bebouwde kom toegepast om de weggebruiker te ondersteunen in het herkennen van het wegverloop. Met name bij verminderde zichtomstandigheden (denk aan tegenlicht, sneeuw of duisternis) kan bebakening de rol van bijvoorbeeld de wegmarkering aanvullen of zelfs overnemen en de weggebruiker geleiden.<br />
<br />
Er zijn vele vormen van bebakening. De bekendste zijn waarschijnlijk de [[reflectorpalen|reflectorpaal]]: de kunststof paaltjes met rode of witte reflector. Daarnaast zijn ook bochtschilden, [[hectometerborden]], wildspiegels, radiofrequentieborden, borden voor vluchthavens, anti-spookrijdborden en ritsborden onderdeel van bebakening. Sinds een aantal jaar zijn [[UIT-bord]]en en [[chevronbord]]en ook bebakening, in plaats van bewegwijzering. Naast borden en paaltjes, kunnen openbare verlichting of begroeiing (denk aan de plaatsing van bomen of een haag) ook een belangrijke rol spelen in de herkenbaarheid van het wegverloop. <br />
<br />
Welke vorm van bebakening wanneer nodig is en hoe deze eruit moeten zien, is vastgelegd in de CROW richtlijn 207: [[Richtlijnen voor de bebakening en markering van wegen 2015]].<br />
<br />
== In andere talen ==<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} marker post (baken), signing (bebording), signalling (bebording)<br />
* {{Sjabloon:Taal_DE}} Beschilderung (bebording)<br />
* {{Sjabloon:Taal_FR}} balisage (bebakening), balise (baken)<br />
* {{Sjabloon:Taal_ES}} balizamiento (bebakening)<br />
<br />
[[Categorie: Bebakening en markering| ]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bewegwijzering&diff=257988Bewegwijzering2019-02-13T09:56:01Z<p>Snelwegfreak: /* Geschiedenis */</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:PlankenWambuis.jpg|283px|thumb|Wegwijzer in 1957]]<br />
<br />
'''Bewegwijzeren''' is het plaatsen van wegwijzers, (of: in bredere zin het verstrekken van informatie) met als doel de ter plekke onbekende weggebruiker te helpen de weg naar zijn bestemming te vinden. Daarbij moet bewegwijzering bovendien bijdragen aan een grotere verkeersveiligheid.<br />
<br />
Bewegwijzering heeft een viertal functies: <br />
* Navigeren - de ter plekke onbekende weggebruiker naar zijn bestemming geleiden;<br />
* Manoeuvreren - het middels verticale elementen in het wegbeeld tijdig geleiden van alle weggebruikers in de juiste rijstroken;<br />
* Confirmeren - de weggebruiker bevestigen dat een weg in een bepaalde richting voert bijvoorbeeld met behulp van doelenborden;<br />
* Geografisch informeren - bijvoorbeeld namen van rivieren, provincies, etcetera).<br />
<br />
Het begrip ''bewegwijzeren'' bevat meerdere aspecten:<br />
* waarborgen van de systematiek, uniformiteit en [[continuïteitsbeginsel|continuïteit]]<br />
* opstellen van bewegwijzeringsplannen (zowel voor aanleg, reconstructie als vervangingsonderhoud)<br />
* plaatsing, beheer en onderhoud van wegwijzers<br />
De eerste twee aspecten zijn in Nederland onderdeel van de wettelijke taken van de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd). De daadwerkelijke plaatsing, beheer en onderhoud worden in Nederland gezien als een niet-wettelijke taak, waarbij de wegbeheerder de keuze heeft om dit in eigen beheer uit te voeren, danwel door de NBd te laten uitvoeren.<br />
<br />
'''Bewegwijzering''' betreft de fysieke voorzieningen langs de weg die het mogelijk maken om te bewegwijzeren. Denk daarbij aan de wegwijzers; de borden langs en boven de weg.<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Afbeelding:Wegwijzer afstanden rw15 N96.jpg|thumb|right|300px|Een afstandenbord langs de N96 (later A15) ten oosten van Tiel.]]<br />
[[Afbeelding:A13 Overschie.jpg|thumb|right|300px|Bewegwijzering bij het [[knooppunt Kleinpolderplein]] in de jaren '80.]]<br />
<br />
''Zie ook [[Nummeringsstelsel 1957]].''<br />
<br />
[[Afbeelding:E8-36.jpg|thumb|right|300px|De E8-36 (thans A12) bij Gouda in 1971.]]<br />
[[Afbeelding:A73 knooppunt Zaarderheiken bewegwijzering circa 1996.jpg|thumb|right|300px|Aanbrengen van bewegwijzering langs de A73, circa 1996.]]<br />
[[Afbeelding:Wegwijzer 1989.jpg|thumb|right|300px|Een wegwijzer in 1989.]]<br />
De oudste bekende vorm van bewegwijzering zijn de Romeinse mijlpalen. Deze gaven niet alleen een vorm van [[routebevestigingsbord|routebevestiging]], maar gaven bij gelegenheid ook de afstand naar Rome of andere steden. Ook uit de middeleeuwen zijn wegwijzers bekend.<br />
<br />
Met het opkomen van de fiets en de automobiel aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw werd de mobiliteit groter en groeide de vraag naar betere bewegwijzering als vanzelf mee. In Nederland werd de bewegwijzering vanaf 1892 ter hand genomen door de [[ANWB]]. Het feit dat een particuliere organisatie bewegwijzering verzorgde was uitzonderlijk. In andere landen was het steeds de overheid die voor bewegwijzering zorgde. De eerste door de ANWB bewegwijzerde route was die van Rotterdam naar Utrecht via Schoonhoven. De oudste door de ANWB geplaatste wegwijzer stond in Rotterdam op de hoek van de Hoflaan en de 's-Gravenweg. Voor de Rotterdamse Hoflaankerk is een replica van dat bord geplaatst. De originele borden langs de route Rotterdam - Utrecht sneuvelden overigens in de eerste strenge winter na plaatsing; bewoners konden het hout van de borden maar wat goed gebruiken.<br />
<br />
De bewegwijzering bestond oorspronkelijk uit witte borden met zwarte letters. In de jaren '50 werd echter vastgesteld dat blauwe wegwijzers met witte letters beter leesbaar waren. Sinds 1935 worden de wegwijzers ook in Nederland in het blauw uitgevoerd. In 1961 werd in Eindhoven de eerste intern verlichte wegwijzer onthuld. Vanaf 1964 worden ook portaalborden op autosnelwegen geplaatst. In 1960 waren er zo'n 12.000 wegwijzers in Nederland, dat steeg naar 63.000 wegwijzers in 1990.<ref>Kampioen februari 2015 (p21-23)</ref><br />
<br />
''Internationale harmonisatie''<br />
<br />
De toenemende mobiliteit -ook grensoverschrijdend- leidde in Europa al snel tot uniformering van verkeerstekens. Al in 1908 werd een eerste aanzet gedaan op het Internationale Wegencongres in Rome. Na de Tweede Wereldoorlog werd in 1949 door de Verenigde Naties een "Convention on Road Traffic" opgesteld, met daarin ook een artikel 4 inzake "Signs and signals". Dit had echter vrijwel geen gevolgen voor het nog volop in ontwikkeling zijnde terrein van de bewegwijzering. Verdergaande standaardisering wordt voorgeschreven in het [[Weense_conventie_1968|Verdrag van Wenen]] van 1968. In dit verdrag zijn de uit Europa bekende basisprincipes voor verkeerstekens vastgelegd, zoals het gebruik van een rond bord met rode rand voor verboden, van een driehoek met rode rand voor waarschuwingen en van gebodsborden. Waar verkeerstekens verregaand werden geuniformeerd, valt op dat het Verdrag van Wenen over bewegwijzering vrijwel niets zegt. In het verdrag wordt een voorkeur uitgesproken bij het vraagstuk over de bewegwijzering van [[exoniem|exoniemen]] en staat vastgelegd dat verdragsstaten autosnelwegen moeten bewegwijzeren op een groene of blauwe achtergrond. Daarbij is het gebleven. Gevolg van dit gebrek aan uniformering is dat staten in Europa verregaand hun eigen plan hebben getrokken bij het ontwerpen van hun bewegwijzering en de verschillen tussen landen dus vaak aanzienlijk zijn. Nederland heeft op 29 augustus 2007 na bijna 40 jaar het Verdrag van Wenen alsnog ondertekend, met voorbehouden, onder andere op het gebied van [[Duurzaam Veilig]]. Voor wat betreft tunnelveiligheid heeft de Europese Unie in 2007 een [[richtlijn over tunnelbewegwijzering]] opgesteld. <br />
In de [[Verenigde Staten]] is de bewegwijzering wél vanaf het eerste begin onderdeel geweest van de pogingen om de verkeerstekens te harmoniseren. In de Verenigde Staten is een kleurenschema vastgelegd dat uitgaat van verschillende kleuren voor gebods-, verbods- en waarschuwingstekens enerzijds (wit, rood, geel) en bewegwijzering anderzijds (groen voor richtinggevende bewegwijzering, blauw voor voorzieningen). Deze indeling is in het grootste gedeelte van het Amerikaanse continent overgenomen en ook wel daarbuiten ([[Australië]], [[Nieuw-Zeeland]]).<br />
<br />
''Nederland: van ANWB tot NBd''<br />
<br />
De ANWB plaatste de eerste wegwijzers uit eigen verenigingsbudget, maar deed dit na enige tijd in opdracht van de wegbeheerders. De wegbeheerder betaalde de wegwijzers en liet de ANWB het gehele proces van planning tot plaatsing en onderhoud uitvoeren, tot 2003 in een monopolie. De rol van de ANWB zorgde ervoor dat in Nederland de bewegwijzering vanaf begin altijd vrij uniform is geweest. Vanaf medio jaren '60 was Rijkswaterstaat ook direct betrokken bij het ontwerp van de bewegwijzering, wat medio jaren '70 resulteerde in de Richtlijnen "Ontwerpen van Wegen" (deel VI, 1975) en de invoering van de A- en N-routenummering in 1976. Daarbij bleef de ANWB naar de buitenwereld toe nog altijd het gezicht van de bewegwijzering in Nederland, de wegbeheerder fungeerde als opdrachtgever. Deze opdrachtgevende rol en de financiële omvang van de totale onderhands aanbestede bewegwijzeringstaak, maakte dat Europese regelgeving inzake openbare aanbestedingen een probleem opleverde. In 2002 stelde de toenmalige Minister van Verkeer en Waterstaat, mw. Netelenbos, zich op het standpunt dat het plaatsen van bewegwijzering op grond van Europese regelgeving openbaar aanbesteed moest worden. Het contract uit 1981 werd opgezegd, en Rijkswaterstaat organiseerde een openbare aanbesteding. Dat resulteerde in een opvallende winnaar: Tebodin, een ingenieursbureau. Na dat dit contract verlengd was, volgde een tweede, ruimer opgezette mantelovereenkomst (DVS6293). Daarbij was niet alleen het ontwerp van de borden en de database bij Tebodin ondergebracht, maar zorgde Tebodin bovendien voor de aansturing van de plaatsingsaannemers in een drietal percelen. [[Rijkswaterstaat]] had de bewegwijzering van [[rijksweg]]en tot 31 december 2014 op deze manier uitbesteed. Bij de laatste aanbesteding (DVS6293) waren bovendien twee provincies betrokken; [[Overijssel]] en [[Zuid-Holland]]. <br />
<br />
Vanaf 1997 voerde de ANWB een nieuwe stijl van bewegwijzeringsontwerp in, het zogenaamde [[Redesign]], zonder dat hieraan een nieuwe richtlijn ten gronde lag. In eerste instantie werd Redesign alleen toegepast op nieuwe gestandaardiseerde lichtwijzerplaten, maar binnen 3 jaar vond het zijn weg naar alle wegwijzers die door de ANWB werden ontworpen. Rijkswaterstaat was nog allerminst overtuigd van Redesign, en wilde het nog niet implementeren. In dezelfde periode speelde de rol van de ANWB bij het [[rekeningrijden]], wat de organisatie eveneens weinig goodwill opleverde binnen het toenmalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dat maakte dat de discussie inzake de Europese aanbesteding in 2002 in een voor de ANWB minder positieve stroomversnelling kwam, en dat bovendien bij het opstellen van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005, het Redesign hierin toch geen plaats kreeg. Het gevolg was dat er geen sprake meer was van uniforme bewegwijzering. De ANWB bleef haar ontwerpen in Redesign uitvoeren, Tebodin ontwierp echter volgens de officiële CROW-Richtlijn.<br />
<br />
Ook op andere manieren zijn bewegwijzeringsvarianten verschenen die niet zijn gebaseerd op de Richtlijn bewegwijzering. Als prominent voorbeeld kan de Gemeente [[Almelo]] worden genoemd. Deze was samen met het bedrijf iRoute een geheel eigen weg ingeslagen door gebruik te maken van omhoogwijzende pijlen op de niet-handwijzers en onderbroken biezen rond wegnummers. In [[Zoetermeer]], [[Middelburg]] en [[Weert]] zijn later ook borden verschenen van hetzelfde bedrijf. Ook tegenwoordig kunnen wegbeheerders in het ontwerp van de bewegwijzering nog steeds afwijken van de richtlijnen via zogenaamde [[klantspecifieke eisen]]. Zo hanteert de gemeente Rotterdam nog altijd het Redesign, terwijl dit sinds 2014 niet meer zou mogen. Opvallend detail is dat de hoofdontwerper van deze bewegwijzering betrokken is geweest bij de Fileproof-bewegwijzering van Rijkswaterstaat, waarover hieronder meer.<br />
<br />
In de tussentijd zat ook [[Rijkswaterstaat]] niet stil. In het kader van het programma "Fileproof" werd gezocht naar mogelijkheden om met een verbetering van het ontwerp van de bewegwijzering de doorstroming op autosnelwegen te verbeteren. De verbetering bestaat uit de volgende drie elementen:<br />
* staande (omhoogwijzende) pijlen in plaats van vallende pijlen<br />
* vervanging van de "einddoelen" door de zogenaamde "netwerkdoelen"<br />
* lokale en recreatieve doelen verhuizen naar zogenaamde "serviceborden"<br />
<br />
Officieus staat deze Fileproof-bewegwijzering bekend als [[Nieuwe Bewegwijzering Autosnelwegen]] (NBA). Na afronding van proeven met deze bewegwijzering bij onder meer de knooppunten Velperbroek (december 2006), Zaarderheiken (november 2007) en Zaandam (januari 2008), waarbij de proef bij Velperbroek uitgebreid is geëvalueerd, is besloten om het aangepaste ontwerp van de wegwijzers op autosnelwegen landelijk uit te rollen. Eind 2012 is hiervoor een richtlijn verschenen (CROW uitgave 302, "ROA Bewegwijzering") die binnen Rijkswaterstaat bindend is verklaard. Deze richtlijn is verwerkt in de nieuwe [[Richtlijn bewegwijzering]] 2014. <br />
<br />
Op 23 januari 2014 is bij het CROW een nieuwe, alles omvattende uitgave verschenen: Uitgave 322 "[[Richtlijn bewegwijzering]] 2014". In eerste instantie was voorzien hierin het ANWB-[[Redesign]] toch een plaats te geven. Echter in de aanloop naar de nieuwe richtlijn gaven de bordenproducenten aan graag af te willen van meerdere lettertypen. Om deze reden werd voorgesteld om het font Highway Gothic (RWS-Dd/Ee) als standaardlettertype vast te stellen. Voorts werden de open Redesign-pijlen vervangen door de al jaren bestaande hartkoppijlen. Hierdoor kan op zowel het hoofdwegennet als het onderliggend wegennet weer naar eenheid in het ontwerp van de bewegwijzering worden gewerkt. Deze nieuwe Richtlijn CROW-322 doorliep een procedure die in 2015 leidde tot een algehele vaststelling. <br />
<br />
Op 1 januari 2015 is wetgeving van kracht geworden die maakt dat de [[Nationale Bewegwijzeringsdienst]] (NBd) een duidelijke status heeft gekregen in de wettelijke taak van de bewegwijzering. Als gevolg van deze wettelijke taak zullen alle bewegwijzeringsplannen door de NBd worden opgesteld, conform de vigerende vastgestelde Richtlijn. Dit zal voor wat betreft het aanduidingenbeleid en het ontwerp van de ''signface'' (voorkant van een wegwijzerpaneel) naar verwachting leiden tot een meer uniforme uitstraling van de bewegwijzering in Nederland.<br />
<br />
== Richtlijnen ==<br />
Hoe de bewegwijzering voor wegen uitgevoerd dient te worden en hoe deze er uit moet zien, wordt vermeld in zogenaamde richtlijnen. Deze zijn per land of zelfs per landsdeel verschillend.<br />
<br />
=== Nederland ===<br />
In de [[Richtlijn bewegwijzering]], CROW publicatie 322, is neergelegd waaraan de Nederlandse bewegwijzering moet voldoen en hoe deze moet worden uitgevoerd. <br />
<br />
=== Duitsland ===<br />
Duitsland kent twee richtlijnen bewegwijzering, namelijk de RWBA (Richtlinien für die wegweisende Beschilderung auf Autobahnen) en de RWBNA (Richtlinien für die Wegweisende Beschilderung auf Nicht-Autobahnen). Deze zijn bindend voor alle Duitse overheden. De ministeries van verkeer van de 16 Duitse deelstaten hebben daarnaast aanvullende richtlijnen afgegeven op punten waar de federale richtlijnen niet op ingaan. Dit verklaart mede de kleine verschillen tussen de bewegwijzering in de verschillende deelstaten.<br />
<br />
=== Verenigde Staten ===<br />
<br />
In de [[Verenigde Staten]] kent men het [[Manual on Uniform Traffic Control Devices]], ook wel het MUTCD. Dit document wordt uitgegeven door de [[Federal Highway Administration]] van het United States [[Department of Transportation]] en legt vast hoe alle verkeersborden, bewegwijzering, wegmarkeringen en verkeerslichten moeten worden vormgegeven. Alle staten moeten hier aan voldoen. Enkele overheden in de staten hebben een eigen variant ontwikkeld, die echter wel aan het MUTCD moet voldoen.<br />
Andere angelsaksische landen hebben ook een eigen MUTCD. Bekende voorbeelden zijn canada en Australië.<br />
<br />
==Landen==<br />
[[Afbeelding:Kleuren bewegwijzering autosnelwegen Europa.svg|thumb|right|400px|De kleuren op de bewegwijzering van autosnelwegen in Europa.]]<br />
* [[Bewegwijzering in Albanië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Andorra]]<br />
* [[Bewegwijzering in België]]<br />
* [[Bewegwijzering in Bosnië-Herzegovina]]<br />
* [[Bewegwijzering in Bulgarije]]<br />
* [[Bewegwijzering in Canada]]<br />
* [[Bewegwijzering in Denemarken]]<br />
* [[Bewegwijzering in Duitsland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Estland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Finland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Frankrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in Griekenland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Ierland]]<br />
* [[Bewegwijzering in IJsland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Israël]]<br />
* [[Bewegwijzering in Italië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Kosovo]]<br />
* [[Bewegwijzering in Kroatië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Letland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Litouwen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Luxemburg]]<br />
* [[Bewegwijzering in Macedonië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Moldavië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Montenegro]]<br />
* [[Bewegwijzering in Nederland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Nieuw-Zeeland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Noorwegen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Oostenrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in Polen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Portugal]]<br />
* [[Bewegwijzering in Roemenië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Rusland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Servië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Slovenië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Spanje]]<br />
* [[Bewegwijzering in Tsjechië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Turkije]]<br />
* [[Bewegwijzering in het Verenigd Koninkrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in de Verenigde Staten]]<br />
* [[Bewegwijzering in Wit-Rusland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Zweden]]<br />
* [[Bewegwijzering in Zwitserland]]<br />
<br />
== Externe links ==<br />
* [http://www.crow.nl/shop/productDetail.aspx?id=568 CROW Richtlijn]<br />
* {{Wikipedia|Bewegwijzering}}<br />
<br />
== In andere talen ==<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} directional signage / signposting<br />
* {{Sjabloon:Taal_DE}} Wegweisende Beschilderung / Wegweisung<br />
* {{Sjabloon:Taal_FR}} signalisation directive<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering| ]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bewegwijzering&diff=257986Bewegwijzering2019-02-13T09:53:07Z<p>Snelwegfreak: /* Geschiedenis */</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:PlankenWambuis.jpg|283px|thumb|Wegwijzer in 1957]]<br />
<br />
'''Bewegwijzeren''' is het plaatsen van wegwijzers, (of: in bredere zin het verstrekken van informatie) met als doel de ter plekke onbekende weggebruiker te helpen de weg naar zijn bestemming te vinden. Daarbij moet bewegwijzering bovendien bijdragen aan een grotere verkeersveiligheid.<br />
<br />
Bewegwijzering heeft een viertal functies: <br />
* Navigeren - de ter plekke onbekende weggebruiker naar zijn bestemming geleiden;<br />
* Manoeuvreren - het middels verticale elementen in het wegbeeld tijdig geleiden van alle weggebruikers in de juiste rijstroken;<br />
* Confirmeren - de weggebruiker bevestigen dat een weg in een bepaalde richting voert bijvoorbeeld met behulp van doelenborden;<br />
* Geografisch informeren - bijvoorbeeld namen van rivieren, provincies, etcetera).<br />
<br />
Het begrip ''bewegwijzeren'' bevat meerdere aspecten:<br />
* waarborgen van de systematiek, uniformiteit en [[continuïteitsbeginsel|continuïteit]]<br />
* opstellen van bewegwijzeringsplannen (zowel voor aanleg, reconstructie als vervangingsonderhoud)<br />
* plaatsing, beheer en onderhoud van wegwijzers<br />
De eerste twee aspecten zijn in Nederland onderdeel van de wettelijke taken van de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd). De daadwerkelijke plaatsing, beheer en onderhoud worden in Nederland gezien als een niet-wettelijke taak, waarbij de wegbeheerder de keuze heeft om dit in eigen beheer uit te voeren, danwel door de NBd te laten uitvoeren.<br />
<br />
'''Bewegwijzering''' betreft de fysieke voorzieningen langs de weg die het mogelijk maken om te bewegwijzeren. Denk daarbij aan de wegwijzers; de borden langs en boven de weg.<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Afbeelding:Wegwijzer afstanden rw15 N96.jpg|thumb|right|300px|Een afstandenbord langs de N96 (later A15) ten oosten van Tiel.]]<br />
[[Afbeelding:A13 Overschie.jpg|thumb|right|300px|Bewegwijzering bij het [[knooppunt Kleinpolderplein]] in de jaren '80.]]<br />
<br />
''Zie ook [[Nummeringsstelsel 1957]].''<br />
<br />
[[Afbeelding:E8-36.jpg|thumb|right|300px|De E8-36 (thans A12) bij Gouda in 1971.]]<br />
[[Afbeelding:A73 knooppunt Zaarderheiken bewegwijzering circa 1996.jpg|thumb|right|300px|Aanbrengen van bewegwijzering langs de A73, circa 1996.]]<br />
[[Afbeelding:Wegwijzer 1989.jpg|thumb|right|300px|Een wegwijzer in 1989.]]<br />
De oudste bekende vorm van bewegwijzering zijn de Romeinse mijlpalen. Deze gaven niet alleen een vorm van [[routebevestigingsbord|routebevestiging]], maar gaven bij gelegenheid ook de afstand naar Rome of andere steden. Ook uit de middeleeuwen zijn wegwijzers bekend.<br />
<br />
Met het opkomen van de fiets en de automobiel aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw werd de mobiliteit groter en groeide de vraag naar betere bewegwijzering als vanzelf mee. In Nederland werd de bewegwijzering vanaf 1892 ter hand genomen door de [[ANWB]]. Het feit dat een particuliere organisatie bewegwijzering verzorgde was uitzonderlijk. In andere landen was het steeds de overheid die voor bewegwijzering zorgde. De eerste door de ANWB bewegwijzerde route was die van Rotterdam naar Utrecht via Schoonhoven. De oudste door de ANWB geplaatste wegwijzer stond in Rotterdam op de hoek van de Hoflaan en de 's-Gravenweg. Voor de Rotterdamse Hoflaankerk is een replica van dat bord geplaatst. De originele borden langs de route Rotterdam - Utrecht sneuvelden overigens in de eerste strenge winter na plaatsing; bewoners konden het hout van de borden maar wat goed gebruiken.<br />
<br />
De bewegwijzering bestond oorspronkelijk uit witte borden met zwarte letters. In de jaren '50 werd echter vastgesteld dat blauwe wegwijzers met witte letters beter leesbaar waren. Sinds 1935 worden de wegwijzers ook in Nederland in het blauw uitgevoerd. In 1961 werd in Eindhoven de eerste intern verlichte wegwijzer onthuld. Vanaf 1964 worden ook portaalborden op autosnelwegen geplaatst. In 1960 waren er zo'n 12.000 wegwijzers in Nederland, dat steeg naar 63.000 wegwijzers in 1990.<ref>Kampioen februari 2015 (p21-23)</ref><br />
<br />
''Internationale harmonisatie''<br />
<br />
De toenemende mobiliteit -ook grensoverschrijdend- leidde in Europa al snel tot uniformering van verkeerstekens. Al in 1908 werd een eerste aanzet gedaan op het Internationale Wegencongres in Rome. Na de Tweede Wereldoorlog werd in 1949 door de Verenigde Naties een "Convention on Road Traffic" opgesteld, met daarin ook een artikel 4 inzake "Signs and signals". Dit had echter vrijwel geen gevolgen voor het nog volop in ontwikkeling zijnde terrein van de bewegwijzering. Verdergaande standaardisering wordt voorgeschreven in het [[Weense_conventie_1968|Verdrag van Wenen]] van 1968. In dit verdrag zijn de uit Europa bekende basisprincipes voor verkeerstekens vastgelegd, zoals het gebruik van een rond bord met rode rand voor verboden, van een driehoek met rode rand voor waarschuwingen en van gebodsborden. Waar verkeerstekens verregaand werden geuniformeerd, valt op dat het Verdrag van Wenen over bewegwijzering vrijwel niets zegt. In het verdrag wordt een voorkeur uitgesproken bij het vraagstuk over de bewegwijzering van [[exoniem|exoniemen]] en staat vastgelegd dat verdragsstaten autosnelwegen moeten bewegwijzeren op een groene of blauwe achtergrond. Daarbij is het gebleven. Gevolg van dit gebrek aan uniformering is dat staten in Europa verregaand hun eigen plan hebben getrokken bij het ontwerpen van hun bewegwijzering en de verschillen tussen landen dus vaak aanzienlijk zijn. Nederland heeft op 29 augustus 2007 na bijna 40 jaar het Verdrag van Wenen alsnog ondertekend, met voorbehouden, onder andere op het gebied van [[Duurzaam Veilig]]. Voor wat betreft tunnelveiligheid heeft de Europese Unie in 2007 een [[richtlijn over tunnelbewegwijzering]] opgesteld. <br />
In de [[Verenigde Staten]] is de bewegwijzering wél vanaf het eerste begin onderdeel geweest van de pogingen om de verkeerstekens te harmoniseren. In de Verenigde Staten is een kleurenschema vastgelegd dat uitgaat van verschillende kleuren voor gebods-, verbods- en waarschuwingstekens enerzijds (wit, rood, geel) en bewegwijzering anderzijds (groen voor richtinggevende bewegwijzering, blauw voor voorzieningen). Deze indeling is in het grootste gedeelte van het Amerikaanse continent overgenomen en ook wel daarbuiten ([[Australië]], [[Nieuw-Zeeland]]).<br />
<br />
''Nederland: van ANWB tot NBd''<br />
<br />
De ANWB plaatste de eerste wegwijzers uit eigen verenigingsbudget, maar deed dit na enige tijd in opdracht van de wegbeheerders. De wegbeheerder betaalde de wegwijzers en liet de ANWB het gehele proces van planning tot plaatsing en onderhoud uitvoeren, tot 2003 in een monopolie. De rol van de ANWB zorgde ervoor dat in Nederland de bewegwijzering vanaf begin altijd vrij uniform is geweest. Vanaf medio jaren '60 was Rijkswaterstaat ook direct betrokken bij het ontwerp van de bewegwijzering, wat medio jaren '70 resulteerde in de Richtlijnen "Ontwerpen van Wegen" (deel VI, 1975) en de invoering van de A- en N-routenummering in 1976. Daarbij bleef de ANWB naar de buitenwereld toe nog altijd het gezicht van de bewegwijzering in Nederland, de wegbeheerder fungeerde als opdrachtgever. Deze opdrachtgevende rol en de financiële omvang van de totale onderhands aanbestede bewegwijzeringstaak, maakte dat Europese regelgeving inzake openbare aanbestedingen een probleem opleverde. In 2002 stelde de toenmalige Minister van Verkeer en Waterstaat, mw. Netelenbos, zich op het standpunt dat het plaatsen van bewegwijzering op grond van Europese regelgeving openbaar aanbesteed moest worden. Het contract uit 1981 werd opgezegd, en Rijkswaterstaat organiseerde een openbare aanbesteding. Dat resulteerde in een opvallende winnaar: Tebodin, een ingenieursbureau. Na dat dit contract verlengd was, volgde een tweede, ruimer opgezette mantelovereenkomst (DVS6293). Daarbij was niet alleen het ontwerp van de borden en de database bij Tebodin ondergebracht, maar zorgde Tebodin bovendien voor de aansturing van de plaatsingsaannemers in een drietal percelen. [[Rijkswaterstaat]] had de bewegwijzering van [[rijksweg]]en tot 31 december 2014 op deze manier uitbesteed. Bij de laatste aanbesteding (DVS6293) waren bovendien twee provincies betrokken; [[Overijssel]] en [[Zuid-Holland]]. <br />
<br />
Vanaf 1998 voerde de ANWB een nieuwe stijl van bewegwijzeringsontwerp in, het zogenaamde [[Redesign]], zonder dat hieraan een nieuwe richtlijn ten gronde lag. In eerste instantie werd Redesign alleen toegepast op nieuwe gestandaardiseerde lichtwijzerplaten, maar binnen 3 jaar vond het zijn weg naar alle wegwijzers die door de ANWB werden ontworpen. Rijkswaterstaat was nog allerminst overtuigd van Redesign, en wilde het nog niet implementeren. In dezelfde periode speelde de rol van de ANWB bij het [[rekeningrijden]], wat de organisatie eveneens weinig goodwill opleverde binnen het toenmalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dat maakte dat de discussie inzake de Europese aanbesteding in 2002 in een voor de ANWB minder positieve stroomversnelling kwam, en dat bovendien bij het opstellen van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005, het Redesign hierin toch geen plaats kreeg. Het gevolg was dat er geen sprake meer was van uniforme bewegwijzering. De ANWB bleef haar ontwerpen in Redesign uitvoeren, Tebodin ontwierp echter volgens de officiële CROW-Richtlijn.<br />
<br />
Ook op andere manieren zijn bewegwijzeringsvarianten verschenen die niet zijn gebaseerd op de Richtlijn bewegwijzering. Als prominent voorbeeld kan de Gemeente [[Almelo]] worden genoemd. Deze was samen met het bedrijf iRoute een geheel eigen weg ingeslagen door gebruik te maken van omhoogwijzende pijlen op de niet-handwijzers en onderbroken biezen rond wegnummers. In [[Zoetermeer]], [[Middelburg]] en [[Weert]] zijn later ook borden verschenen van hetzelfde bedrijf. Opvallend detail is dat de hoofdontwerper van deze bewegwijzering betrokken is geweest bij de Fileproof-bewegwijzering van Rijkswaterstaat, waarover hieronder meer.<br />
<br />
In de tussentijd zat ook [[Rijkswaterstaat]] niet stil. In het kader van het programma "Fileproof" werd gezocht naar mogelijkheden om met een verbetering van het ontwerp van de bewegwijzering de doorstroming op autosnelwegen te verbeteren. De verbetering bestaat uit de volgende drie elementen:<br />
* staande (omhoogwijzende) pijlen in plaats van vallende pijlen<br />
* vervanging van de "einddoelen" door de zogenaamde "netwerkdoelen"<br />
* lokale en recreatieve doelen verhuizen naar zogenaamde "serviceborden"<br />
<br />
Officieus staat deze Fileproof-bewegwijzering bekend als [[Nieuwe Bewegwijzering Autosnelwegen]] (NBA). Na afronding van proeven met deze bewegwijzering bij onder meer de knooppunten Velperbroek (december 2006), Zaarderheiken (november 2007) en Zaandam (januari 2008), waarbij de proef bij Velperbroek uitgebreid is geëvalueerd, is besloten om het aangepaste ontwerp van de wegwijzers op autosnelwegen landelijk uit te rollen. Eind 2012 is hiervoor een richtlijn verschenen (CROW uitgave 302, "ROA Bewegwijzering") die binnen Rijkswaterstaat bindend is verklaard. Deze richtlijn is verwerkt in de nieuwe [[Richtlijn bewegwijzering]] 2014. <br />
<br />
Op 23 januari 2014 is bij het CROW een nieuwe, alles omvattende uitgave verschenen: Uitgave 322 "[[Richtlijn bewegwijzering]] 2014". In eerste instantie was voorzien hierin het ANWB-[[Redesign]] toch een plaats te geven. Echter in de aanloop naar de nieuwe richtlijn gaven de bordenproducenten aan graag af te willen van meerdere lettertypen. Om deze reden werd voorgesteld om het font Highway Gothic (RWS-Dd/Ee) als standaardlettertype vast te stellen. Voorts werden de open Redesign-pijlen vervangen door de al jaren bestaande hartkoppijlen. Hierdoor kan op zowel het hoofdwegennet als het onderliggend wegennet weer naar eenheid in het ontwerp van de bewegwijzering worden gewerkt. Deze nieuwe Richtlijn CROW-322 doorliep een procedure die in 2015 leidde tot een algehele vaststelling. <br />
<br />
Op 1 januari 2015 is wetgeving van kracht geworden die maakt dat de [[Nationale Bewegwijzeringsdienst]] (NBd) een duidelijke status heeft gekregen in de wettelijke taak van de bewegwijzering. Als gevolg van deze wettelijke taak zullen alle bewegwijzeringsplannen door de NBd worden opgesteld, conform de vigerende vastgestelde Richtlijn. Dit zal voor wat betreft het aanduidingenbeleid en het ontwerp van de ''signface'' (voorkant van een wegwijzerpaneel) naar verwachting leiden tot een meer uniforme uitstraling van de bewegwijzering in Nederland.<br />
<br />
== Richtlijnen ==<br />
Hoe de bewegwijzering voor wegen uitgevoerd dient te worden en hoe deze er uit moet zien, wordt vermeld in zogenaamde richtlijnen. Deze zijn per land of zelfs per landsdeel verschillend.<br />
<br />
=== Nederland ===<br />
In de [[Richtlijn bewegwijzering]], CROW publicatie 322, is neergelegd waaraan de Nederlandse bewegwijzering moet voldoen en hoe deze moet worden uitgevoerd. <br />
<br />
=== Duitsland ===<br />
Duitsland kent twee richtlijnen bewegwijzering, namelijk de RWBA (Richtlinien für die wegweisende Beschilderung auf Autobahnen) en de RWBNA (Richtlinien für die Wegweisende Beschilderung auf Nicht-Autobahnen). Deze zijn bindend voor alle Duitse overheden. De ministeries van verkeer van de 16 Duitse deelstaten hebben daarnaast aanvullende richtlijnen afgegeven op punten waar de federale richtlijnen niet op ingaan. Dit verklaart mede de kleine verschillen tussen de bewegwijzering in de verschillende deelstaten.<br />
<br />
=== Verenigde Staten ===<br />
<br />
In de [[Verenigde Staten]] kent men het [[Manual on Uniform Traffic Control Devices]], ook wel het MUTCD. Dit document wordt uitgegeven door de [[Federal Highway Administration]] van het United States [[Department of Transportation]] en legt vast hoe alle verkeersborden, bewegwijzering, wegmarkeringen en verkeerslichten moeten worden vormgegeven. Alle staten moeten hier aan voldoen. Enkele overheden in de staten hebben een eigen variant ontwikkeld, die echter wel aan het MUTCD moet voldoen.<br />
Andere angelsaksische landen hebben ook een eigen MUTCD. Bekende voorbeelden zijn canada en Australië.<br />
<br />
==Landen==<br />
[[Afbeelding:Kleuren bewegwijzering autosnelwegen Europa.svg|thumb|right|400px|De kleuren op de bewegwijzering van autosnelwegen in Europa.]]<br />
* [[Bewegwijzering in Albanië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Andorra]]<br />
* [[Bewegwijzering in België]]<br />
* [[Bewegwijzering in Bosnië-Herzegovina]]<br />
* [[Bewegwijzering in Bulgarije]]<br />
* [[Bewegwijzering in Canada]]<br />
* [[Bewegwijzering in Denemarken]]<br />
* [[Bewegwijzering in Duitsland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Estland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Finland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Frankrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in Griekenland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Ierland]]<br />
* [[Bewegwijzering in IJsland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Israël]]<br />
* [[Bewegwijzering in Italië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Kosovo]]<br />
* [[Bewegwijzering in Kroatië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Letland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Litouwen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Luxemburg]]<br />
* [[Bewegwijzering in Macedonië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Moldavië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Montenegro]]<br />
* [[Bewegwijzering in Nederland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Nieuw-Zeeland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Noorwegen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Oostenrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in Polen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Portugal]]<br />
* [[Bewegwijzering in Roemenië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Rusland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Servië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Slovenië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Spanje]]<br />
* [[Bewegwijzering in Tsjechië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Turkije]]<br />
* [[Bewegwijzering in het Verenigd Koninkrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in de Verenigde Staten]]<br />
* [[Bewegwijzering in Wit-Rusland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Zweden]]<br />
* [[Bewegwijzering in Zwitserland]]<br />
<br />
== Externe links ==<br />
* [http://www.crow.nl/shop/productDetail.aspx?id=568 CROW Richtlijn]<br />
* {{Wikipedia|Bewegwijzering}}<br />
<br />
== In andere talen ==<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} directional signage / signposting<br />
* {{Sjabloon:Taal_DE}} Wegweisende Beschilderung / Wegweisung<br />
* {{Sjabloon:Taal_FR}} signalisation directive<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering| ]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeersregelinstallatie&diff=257985Verkeersregelinstallatie2019-02-13T09:51:50Z<p>Snelwegfreak: /* Masten, zweepmasten en portalen */</p>
<hr />
<div>Een '''verkeersregelinstallatie''', afgekort tot '''VRI''', is een verzameling van losse elementen die nodig zijn om één of meerdere verkeersstromen te regelen middels het geven van optische signalen aan weggebruikers. De VRI moet zorgdragen voor een zo goed mogelijke afwikkeling van het verkeer op [[conflictvlak]]ken. De VRI bestaat sinds 1868. <br />
<br />
VRI is de officiële technische benaming van wat onder de bevolking bekend staat onder de naam ''stoplichten'' (Nederland) en/of ''rode lichten'' (Vlaanderen). Ook de term ''verkeerslichten'' wordt vaak gebruikt, zowel door burgers als door technici.<br />
<br />
''NB. Deze pagina beschrijft de technische onderdelen mbt VRI's, voor het programma die de afwikkeling bepaalt op het kruispunt zie de pagina [[verkeersregeling]].''<br />
<br />
= Geschiedenis =<br />
Voor de verschijning van de verkeersregelinstallatie regelde de politie handmatig het verkeer. Dit deden zij met behulp van een zogenaamd prentenboek of klapbord. De allereerste VRI in de wereld werd in 1868 in Londen in gebruik genomen. Deze regelde een veilige oversteek voor de militaire politie.<br />
<br />
De allereerste verkeersregelinstallatie in Nederland stamt uit de jaren 1930. De meningen zijn verdeeld over welke stad het eerste was. Een bron gaat uit van Amsterdam als eerste verkeerslichtstad. Een andere bron spreekt over Den Haag, over het jaar 1936 en weer een andere bron heeft het over Eindhoven in het jaar 1928. Zeker is dat in de beginperiode er weinig consensus was over de volgorde van de lichten. Er zijn plaatsen geweest waar alleen het groene en rode licht aanwezig waren, plaatsen met groen, geel en rood licht en plaatsen met oranje licht die ook samen met het groene licht kon branden. In de begintijd gaven vri's een belsignaal wanneer het licht rood was, omdat de wegbeheerder niet vertrouwde dat men voor rood zou stoppen. Na klachten over geluidsoverlast is dit signaal verdwenen uit de installaties.<br />
<br />
Intussen zijn er in Nederland zo'n 5500 verkeersregelinstallaties te vinden. Opmerkelijk dat het aantal nog toeneemt, als men bedenkt dat de rotonde nog in opmars is.<br />
<br />
==Criteria voor het plaatsen van een verkeersregelinstallatie==<br />
<br />
Een verkeersregelinstallatie kan om diverse redenen geplaatst worden. Veelgebruikte criteria zijn verkeersveiligheid, capaciteit, inpasbaarheid en budget en minder gebruikte criteria zijn prioritering voor bepaalde doelgroepen, comfort en milieu.<br />
<br />
Een van de meestgebruikte criteria om een verkeersregelinstallatie te plaatsen is de [[verkeersveiligheid]]. Dit kan komen doordat de [[wachttijd]] in een ongeregelde situatie te hoog oploopt of omdat er slecht zicht is op de op te rijden weg. Bij ongeregelde kruisingen leidt de aanpak met een civieltechnische maatregel in veel gevallen tot een daling in de verkeersonveiligheid. In steeds grotere mate wordt sinds de jaren 1990 gekozen voor de toepassing van een [[rotonde]]. Bij de toepassing van een rotonde daalt de verkeersonveiligheid dan ook het sterkst.<ref>[http://www.swov.nl/rapport/r-2004-14.pdf Rotondes met vrijliggende fietspaden ook veilig voor fietsers?, Ir. A. Dijkstra, Leidschendam, 2005, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV]</ref> Maar ook de VRI zorgt voor een daling van de verkeersonveiligheid, weliswaar is de daling hier wat minder sterk dan bij de rotonde. Dit is ook afhankelijk van de geloofwaardigheid van de toegepaste verkeersregeling, waar de [[roodlichtnegatie]] van afhankelijk is. Ondanks de grote winst in verkeersveiligheid bij de toepassing van een rotonde wordt de verkeersregelinstallatie nog toegepast vanwege meerdere criteria naast verkeersveiligheid.<br />
<br />
Een tweede criterium is die van de capaciteit. De hoeveelheid verkeer en de verdeling van verkeer heeft de grootste invloed in de toe te passen maatregel en configuratie. Te denken valt aan het afrijden van een ongelijkvloerse kruising waarbij verkeer vanaf de afrit voorrang moet verlenen aan ander (kruisend) verkeer. In diverse gevallen kan een rotonde op zo'n locatie volstaan, maar door de voorrangssituatie ter plaatse - waarbij het gebruikelijk is dat oprijdend verkeer voorrang dient te verlenen aan verkeer op de rotonde - is het mogelijk dat ook een rotonde niet zorgt voor de gewenste doorstroming. Een installatie verbetert hierbij de doorstroming door voldoende [[groentijd]] te geven aan alle richtingen, zodat een optredende [[file]] niet terugslaat tot op de doorgaande rijbaan. Een voordeel van een VRI ten opzichte van een rotonde is dat bij exclusieve linksaffers de linksafslaande stromen voor elkaar langs kunnen rijden, terwijl men elkaar bij rotondes op twee locaties hindert door kruisende stromen.<br />
<br />
Een derde veelgebruikt criterium is de inpasbaarheid. Op diverse locaties is de ruimte beperkt of zijn er mogelijkheden of onmogelijkheden voor maar één enkele oplossing. In diverse gevallen kan een verkeersregelinstallatie dan de enige oplossing zijn.<br />
<br />
Een vierde en veelgebruikt criterium is het beschikbare budget. Vanzelfsprekend is een verkeersdrempel een goedkopere oplossing dan een VRI en een [[ongelijkvloers]]e kruising een duurdere oplossing dan een VRI. Het beschikbare budget is in grote mate afhankelijk van de wil om de meest effectieve doorstroming te bewerkstelligen in combinatie met de meest kosteneffectieve maatregel, maar zoals hiervoor en hierna is uiteengezet, kunnen meerdere criteria dan capaciteit (naast financiën) bepalend zijn voor de toepassing van verkeerslichten.<br />
<br />
Prioritering voor bepaalde doelgroepen kan ook een reden zijn om een VRI te plaatsen. Beleidstechnisch is het mogelijk dat overheden kiezen voor bijvoorbeeld mobiliteit pro-fiets, pro-openbaar vervoer of pro-vrachtverkeer. Met een verkeersregelinstallatie is het mogelijk extra voordelen voor deze doelgroepen te bewerkstelligen, waaronder twee keer groen in één cyclus, absolute prioriteit (passeren van het kruispunt zonder stop), eerder groen in een cyclus of het vasthouden van groen. Voor hulpdiensten zijn zelfs mogelijkheden beschikbaar om kruispunttakken vrij te maken voor aankomende voertuigen zodat aanrijtijden verbeterd kunnen worden.<br />
<br />
Een zesde reden kan zijn het verbeteren van het comfort. Andere verkeerstechnische maatregelen zoals drempels, rotondes, chicanes kunnen hinderlijk zijn voor de weggebruiker en mogelijk tot irritatie leiden. Een VRI kan - indien niet oververzadigd en geloofwaardig geregeld - zorgen voor een comfortabele verplaatsing. Gekoppelde VRI's in de vorm van een [[groene golf]] kunnen zelfs voor een zeer comfortabele verplaatsing zorgen waarin weinig irritatie voor kan komen. Maar comfort is subjectief, wat voor de één als voordeel gezien kan worden, is voor de ander wellicht een nadeel.<br />
<br />
Als zevende en laatste criterium kan het milieu een reden zijn voor de plaatsing van een VRI. Niet alleen zaken als [[emissie]], maar ook geluid, stank en leefbaarheid vallen onder het criterium milieu. Een rotonde kan een grote emissiegenerator zijn, maar een slecht afgestelde VRI kan dit ook zijn. Er zijn voor zover bekend weinig grondige onderzoeken geweest waarbij eensluidend een bepaalde verkeertechnische oplossing als de beste voor het milieu kan worden aangemerkt. Van groene golven wordt wel eens aangemerkt dat zij goed voor het milieu zijn, doch het zijverkeer en het verkeer aan de start van de groene golf kan de positieve effecten voor het milieu negatief beinvloeden.<br />
<br />
=Onderdelen van een verkeersregelinstallatie=<br />
<br />
[[afbeelding:verkeersregelautomaat.jpg|thumb|Een verkeersregeltoestel geopend, met alle benodigde onderdelen.]]<br />
De losse elementen van een verkeersregelinstallatie bevatten alle voor het regelen noodzakelijke componenten, zoals:<br />
* de regelcomputer en de behuizing daarvan, ook wel verkeersregeltoestel of -automaat genoemd;<br />
* de masten, zweepmasten en portalen;<br />
* de [[verkeerslantaarn]]s;<br />
* detectoren (meestal lussen in het wegdek);<br />
* kabels en leidingen.<br />
<br />
==Verkeersregeltoestel==<br />
<br />
[[afbeelding:bedieningspaneel.jpg|thumb|Een bedieningspaneel met diverse bedieningsmogelijkheden voor de installatie en met kruispuntplaatje met daarin de toestand van de detectoren en fasecycli.]]<br />
Het verkeersregeltoestel is de centrale plaats van een verkeersregelinstallatie waarin alle apparatuur is verwerkt. Het toestel wordt geplaatst in de buurt van het bewuste kruispunt op zo een manier dat een persoon die het toestel ter plekke bedient het kruispunt kan overzien. Het toestel bestaat normaliter uit een behuizing in de vorm van een kast met daarin alle benodigde componenten. Deze componenten zijn onder meer:<br />
* electriciteitsvoorziening en noodstroomvoorziening;<br />
* communicatievoorziening;<br />
* aansluitklemmen voor kabels;<br />
* bedieningspaneel;<br />
* de regelcomputer;<br />
* diverse systeembewakingen zoals detectiebewaking en roodlichtbewaking<br />
<br />
==Masten, zweepmasten en portalen==<br />
[[Bestand:VRI_bewegwijzering_Rotterdam.jpg|300px|thumb|right|Voorbeeld van verkeerslichten die geïntegreerd zijn in de bewegwijzering, op Weena in Rotterdam.]]<br />
Een '''mast''' is een [[Verkeerskundige draagconstructie | ondersteuningsconstructie]], die ervoor zorgt dat de verkeerslantaarns op de gewenste hoogte en de gewenste positie boven de weg kunnen worden bevestigd. Er kan hierbij onderscheid worden gemaakt tussen de volgende typen masten:<br />
* drukknopmast,<br />
* universeel- of montagemast,<br />
* voorwaarschuwingsseinmast,<br />
* combimast (voor openbare verlichting, bewegwijzering en/of verkeerslantaarns),<br />
* uithoudercombinatie (synoniem: uitlegger of zweepmast)<br />
* portaal<br />
<br />
Een uithoudercombinatie is een combinatie van één staander en één uithouder. Een portaal is een combinatie van twee staanders en één ligger. Uithoudercombinaties en portalen kunnen ook worden gecombineerd met openbare verlichting en/of [[bewegwijzering]]. In Nederland worden vooral cilindrisch verjongende masten toegepast, waarbij de diameter van de mast verjongt. De masten worden berekend volgens de constructienormen TGB 1990 (NEN 6702) of de Eurocode, waarbij wordt getoetst op de maximale materiaalspanning en de horizontale verplaatsing (6% van de bovengrondse lengte). Het overgrote merendeel van verkeerslichtmasten is geproduceerd van staal. Om het staal te beschermen tegen roestvorming wordt het gehele mastlichaam ondergedompeld in een zinkbad (thermisch verzinken). Daarna wordt het mastmateriaal voorzien van een coating, waarbij tevens de zwart/wit-banden (tot 2,1 meter boven maaiveld volgens NEN 3322) worden aangebracht. De normen, die van toepassing zijn op dit type masten, zijn: ASOV 2010 [Algemene Specificaties Ondersteuningsconstructies voor Verkeersregelinstallaties 2010, te downloaden via www.verkeersregelinstallatie.nl], [[Eisen Verkeersregelinstallaties 1997]] of RAW-hoofdstuk 35 en de [[Regeling Verkeerslichten]]. Hierbij moet worden opgemerkt dat de ASOV 2010 qua specificaties het meest compleet is en aansluit bij de dagelijkse praktijk.<br />
<br />
Een mast is voor fundatiedoeleinden veelal voorzien van een grondstuk met grondvleugels of van een voetplaat, zodat de mast kan worden geplaatst op een betonfundatie. Iedere mast is voorzien van een montageluik, waarachter het montageluik kan worden gemonteerd. Indien de mast wordt gecombineerd met openbare verlichting en/of bewegwijzering, dan wordt er een tweede montageluik aangebracht. Voor het bevestigen van de verkeerslantaarns wordt veelal gebruikgemaakt van een knieopzetstuk (voor op-mast-bevestiging aan een staander, die onderdeel uitmaakt van een portaal, combimast of een uithoudercombinatie), een opzetstuk (voor bevestiging op de mast) en een neiginrichting (voor bevestiging aan de ligger). <br />
<br />
De maximale zweeplengte van een zweepmast is circa 12 meter. De maximale overspanning van een buisportaal is 32 meter.<br />
<br />
De neiginrichting is bedoeld om verkeerslantaarns in een bepaalde positie te kunnen draaien ten opzichte van de weg. Daarmee is het mogelijk om de verkeerslantaarn horizontaal of verticaal te positioneren zodat een optimaal zicht mogelijk is voor de weggebruiker.<br />
<br />
Hoe de ondersteuningsconstructie eruit komt te zien qua coating en kleuren, is afhankelijk van de wegbeheerder en is vaak vastgelegd in zogenaamde [[klantspecifieke eisen]].<br />
<br />
==Verkeerslantaarn==<br />
<br />
Een '''verkeerslantaarn''' is de draagconstructie die één of meer verkeerslichten bevat. Een voorwaarschuwingssein is daarmee ook een verkeerslantaarn. De verkeerslantaarn bevat naast één of meerdere verkeerslichten de vereiste zonnekappen en de eventueel verplichte achtergrondschilden. <br />
<br />
===Verkeerslicht===<br />
Een '''verkeerslicht''' is een lamp met een bepaalde kleur en eventueel een bepaald symbool, ook wel sjabloon genoemd, bevestigd in een [[verkeerslantaarn]]. <br />
<br />
In de spreektaal wordt de term verkeerslicht vaak verkeerd aangeduid als stoplicht.<br />
<br />
In Nederland is de gebruikelijke volgorde van driekleurige verkeerslichten groen, geel, rood, groen, etc. Qua kleurcombinaties zijn er landen buiten Nederland die ook de combinatie rood-geel gebruiken (gereedmaken voor groen) en/of de combinatie groen-geel.<br />
<br />
===Achtergrondschild===<br />
<br />
Een achtergrondschild is een verticaal metalen vlak, bevestigd rondom twee- of driekleurige verkeerslichten. De boven- en onderzijde zijn meestal afgerond, hoewel er ook achtergrondschilden bekend zijn die rechthoekig zijn. Het achtergrondschild is meestal in het zwart uitgevoerd en heeft reflecterende witte randen om de zichtbaarheid te vergroten. In Nederland zijn achtergrondschilden verplicht gesteld bij twee- en driekleurige verkeerslichten. Enkel op fiets- en voetgangerslantaarns en tram- en buslantaarns zijn achtergrondschilden niet verplicht, maar daarop mogen ze wel toegepast worden. Ook wanneer de situatie onvoldoende ruimte biedt voor een schild, is toepassing uitgezonderd. Hierbij gaat men ervan uit dat er in het ontwerp geen mogelijkheden meer voorhanden zijn om schilden toe te passen en alle opties grondig afgewogen zijn.<br />
<br />
Uit onderzoek van TNO instituut voor zintuigfysiologie is gebleken dat de zichtbaarheid van een verkeerslichtinstallatie met maar liefst met een factor 2 toeneemt door het toepassen van een achtergrondschild. Tevens heeft dit onderzoek nog een aantal interessante feiten naar boven gebracht. Voor mensen die kleurenblind zijn is een achtergrondschild zeer belangrijk aangezien zij de lichtbron op deze manier kunnen identificeren (herkenbaarheid). Bovendien werkt het achtergrondschild als afscherming tegen verblindend hemellicht. Mede daarom zijn achtergrondschilden verplicht gesteld in de [[Regeling Verkeerslichten]] die onder het [[BABW]] valt. <ref>Cor Struijf, memo uitgereikt tijdens Verkeerslichtendag 2008 NHTV Breda.</ref><br />
<br />
===Zonnekap===<br />
<br />
Een zonnekap is een horizontaal gebogen metalen vlak dat boven elk verkeerslicht wordt toegepast. De zonnekap vermindert het indringen van direct zonlicht op het verkeerslicht waardoor beter zichtbaar is welk verkeerslicht brandt (het zogenaamde fantoomeffect) en voorkomt tevens dat diverse soorten neerslag op de lampen terecht kunnen komen en blijven zitten. <br />
<br />
Het toepassen van nieuwe ledtechniek leek het weglaten van zonnekappen mogelijk te maken. Nadeel is dat bij sneeuwval de lens volledig dicht blijkt te sneeuwen. Door de kleine warmte-ontwikkeling smelt deze sneeuw ook niet en wordt het verkeerslicht volledig bedekt. Dit heeft bij de spoorwegen in het verleden al tot grote problemen geleid, daarom wordt in hoge mate aanbevolen altijd zonnekappen toe te passen. <ref>Cor Struijf, memo uitgereikt tijdens Verkeerslichtendag 2008 NHTV Breda.</ref><br />
<br />
==Detectoren==<br />
''Zie [[detector]] voor het hoofdonderwerp.''<br />
<br />
==Kabels en leidingen==<br />
(nog in te vullen)<br />
<br />
= Bronnen, noten en referenties =<br />
* A. Wilson, ''Handboek Verkeerslichtenregelingen'', CROW, Ede, 2006<br />
* [http://home.xmsnet.nl/vanmeurs/cv/rotondes_versus_vri_v7.pdf H. van Meurs, ''Rotonde of verkeerslichten?'', mei 2009]<br />
* [http://www.wegwijslezer.nl/wegwijs/php/question.php?QuestionID=212 Website over 1e vri]<br />
* [http://www.theoldhometown.com/eindhoven/picture/number84.asp Foto van Eindhovens' eerste vri]<br />
<br />
<references/><br />
<br />
=In andere talen=<br />
'''Verkeersregelinstallatie''':<br />
* Afrikaans: robot<br />
* {{Taal_EN}} traffic regulation installation<br />
* {{Taal_DE}} Ampelanlage, Lichtsignalanlage (LSA)<br />
* {{Taal_ES}} dador de seňales de tráfico<br />
* {{Taal_FR}} feux de signalisation<br />
* {{Taal_IT}} semaforo<br />
* {{Taal_PL}} sygnalizacja świetina<br />
<br />
'''Verkeerslicht''':<br />
* Afrikaans: robot<br />
* {{Taal_EN}} traffic signal, traffic light, stop light, traffic lamps, stop-and-go lights, robots, semaphore <br />
* {{Taal_DE}} Ampel, Verkehrssignalgeber<br />
* {{Taal_ES}} semáforo, seňal de tráfico<br />
* {{Taal_FR}} feu de signalisation<br />
* {{Taal_IT}} lanterna semaforica<br />
* {{Taal_HR}} semafor<br />
* {{Taal_SK}} brzdové svetlo<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Verkeersregeltechniek| ]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Klantspecifieke_eisen&diff=257984Klantspecifieke eisen2019-02-13T09:47:16Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>'''Klantspecifieke eisen''' zijn eisen die wegbeheerders, als klanten van de [[NBD | NBd]] zijnde, kunnen hebben op het gebied van plaatsing en uitvoering van [[bewegwijzering]]. Klantspecifieke eisen kunnen betrekking hebben op onder andere:<br />
<br />
===Ontwerp van de borden===<br />
Een wegbeheerder kan specifieke eisen hebben op het gebied van het bordontwerp. Een bekend voorbeeld is de Gemeente Rotterdam. In Rotterdam geeft men nog altijd voorkeur aan het gebruik van het [[Redesign | ANWB-Redesign]] met het Uu-lettertype en de open pijlen. Daarnaast heeft Rotterdam een unieke methode om parkeerbestemmingen aan te duiden. Hiervoor maakt men gebruik van een groene boog/bies om de parkeerbestemmingen heen. <br />
<br />
In een aantal gemeenten komt een afwijkend bewegwijzeringsontwerp voor, de zogenaamde [[iRoute bewegwijzering]]. Dit ontwerp bevat een afwijkend lettertype, een andere manier voor het aangeven van indirecte routenummers en anders ingedeelde voorwegwijzers op stapelborden.<br />
<br />
Op dit punt van specifieke eisen bestaat de nodige kritiek. Het argument is dat deze eisen vaak tegen de vigerende CROW-richtlijnen in gaan en daarmee de uniformiteit van bewegwijzering in Nederland aantasten. Doordat er afwijkende ontwerpen kunnen worden geëist, kan het voorkomen dat weggebruikers meer tijd nodig hebben om een bord te lezen, wat de verkeersveiligheid mogelijk niet ten goede komt.<br />
<br />
===Ondersteuningsconstructies en kleurstelling===<br />
Voorbeelden van andere klantspecifieke eisen zijn te vinden in de keuze voor ondersteuningsconstructies en de kleuren hiervan. Zo kiest de Provincie Noord-Holland op provinciale wegen standaard voor borden op een [[Verkeerskundige draagconstructie | mast]]. Ook de kleurstelling van masten kan bij een wegbeheerder vastgelegd zijn. Veel wegbeheerders kiezen nog steeds voor de traditionele witte masten met [[blauwe slinger]], maar er zijn ook wegbeheerders die hun masten licht- of donkergrijs, beige of zwart gecoat willen hebben. Al dan niet met een anderskleurige slinger. Geen coating maar gegalvaniseerd komt ook voor.<br />
<br />
===Combinaties van constructies===<br />
[[Bestand:VRI_bewegwijzering_Rotterdam.jpg|300px|thumb|right|Voorbeeld van verkeerslichten die geïntegreerd zijn in de bewegwijzering, op Weena in Rotterdam.]]<br />
Naast solitaire bewegwijzeringsmasten bestaan er ook zogenaamde [[Verkeerskundige_draagconstructie#Masten | combimasten]]. Dit zijn masten waarop meerdere verkeerstechnische systemen worden gecombineerd. Zo zijn er combimasten die openbare verlichting combineren met bewegwijzering, met een verkeerslicht of allebei. Hierin zijn allerlei combinaties mogelijk. De ene wegbeheerder wil graag zoveel mogelijk systemen combineren op zo min mogelijk masten. Teveel masten door elkaar heen zou het straatbeeld ontsieren.<br />
<br />
Er zijn echter ook wegbeheerders die bewust bepaalde zaken niet willen combineren. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van bewegwijzering en openbare verlichting met een verkeerslichtenmast. Het niet combineren van deze zaken op één mast werkt als een bufferfunctie. Hierbij staat vaak de mast met openbare verlichting en bewegwijzering vóór de mast met verkeerslichten. Wanneer bij een aanrijding een voertuig op de middengeleider klapt, zal deze de mast met openbare verlichting en bewegwijzering raken en niet de verkeerslichten. Hierdoor zal de VRI niet uitvallen, wat de verkeersveiligheid verbetert en de doorstroming én kosten sterk naar beneden kan brengen.<br />
<br />
Een bijzondere vorm van combineren van meerdere systemen op één ondersteuningsconstructie is te vinden in Rotterdam. Op een aantal plaatsen zijn verkeerslichten geïntegreerd in de bewegwijzeringsborden, zoals op Weena - Lijnbaan. Een praktische oplossing wanneer de kruisingen dicht elkaar op liggen en er geen ruimte is om voorwegwijzers te plaatsen zonder dat er zichtproblemen opleveren.<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:VRI_bewegwijzering_Rotterdam.jpg&diff=257983Bestand:VRI bewegwijzering Rotterdam.jpg2019-02-13T09:45:50Z<p>Snelwegfreak: {{Sjabloon:Foto EtienneM}}</p>
<hr />
<div>{{Sjabloon:Foto EtienneM}}</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Richtlijn_bewegwijzering&diff=257405Richtlijn bewegwijzering2019-01-28T19:41:55Z<p>Snelwegfreak: /* Uniforme uitvoering richtlijn door de NBd */</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Richtlijn bewegwijzering 2014 02.jpg|thumb|480px|Bewegwijzering uitgevoerd volgens de richtlijn bewegwijzering 2014. ''Foto: B. van der Velden.'']]<br />
In de '''Richtlijn bewegwijzering 2014''', CROW-publicatie 322, is neergelegd waaraan de Nederlandse [[bewegwijzering]] moet voldoen en hoe deze moet worden uitgevoerd. De Richtlijn is verschenen op 23 januari 2014 en vervangt de Richtlijn bewegwijzering uit 2005. <br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
De Richtlijn bewegwijzering 2014 - CROW-publicatie 322 - is verschenen op 23 januari 2014. <br />
<br />
De nieuwe CROW-publicatie 322 vervangt:<br />
* CROW-publicatie 222 ‘Richtlijn bewegwijzering’ uit 2005 en bijbehorende gratis uitgaven:<br />
** CROW-uitgave D08-03 ‘Richtlijn bewegwijzering uitwijkroutes’ uit 2008<br />
** CROW-uitgave D06-03 ‘Plaatsing bewegwijzering bij rotondes’ uit 2006<br />
* CROW-publicatie 262 ‘Richtlijn toeristische bewegwijzering’ uit 2008<br />
* CROW-publicatie 302 ‘ROA-bewegwijzering 2012' ([[NBA]]).<br />
<br />
Eerdere voorgangers waren:<br />
* Richtlijn Bewegwijzering 1993<br />
* ROA deel VI, Bewegwijzering, uit 1975<br />
<br />
De nieuwe Richtlijn Bewegwijzering 2014 is in boekvorm verschenen, maar is in principe een digitaal document. <br />
De laatste vigerende versie is altijd beschikbaar op de CROW Kennisbank.<br />
<br />
===Redesign en NBA===<br />
Vanaf de eerste jaren van de 21e eeuw is op eigen initiatief van de [[ANWB]] [[Redesign]] geplaatst. Door de verregaande implementatie hiervan buiten de richtlijn om (in juli 2007 reeds 100.000 borden), zag het CROW aanleiding in 2007 een speciale Werkgroep Redesign op te richten. Deze moest zorgen voor een 'Richtlijn Redesign'. Deze richtlijn moest de bouwsteen worden voor een nieuwe 'Richtlijn bewegwijzering', die begin 2014 zou verschijnen. Het zou daarbij de bedoeling zijn dat er elke 5 jaar een bijgewerkte versie van de 'Richtlijn bewegwijzering' moest verschijnen, om bij te blijven met de ontwikkelingen (Oosten, 2007). <br />
<br />
Een eerste conceptversie van de nieuwe Richtlijn bewegwijzering is in de tweede helft van 2013 ter visie gelegd. De Vereniging van Verkeersbordenfabrikanten (VNF) heeft voor de datum van vaststelling van de richtlijn het Platform Bewegwijzering verzocht om meer uniformiteit met overal dezelfde type pijlen en hetzelfde lettertype.<ref>[http://www.crow.nl/downloads/pdf/over-crow/et-cetera/crowetc-januari-2014.aspx CROW et cetera januari 2014; Uniformiteit is terug met herziene Richtlijn bewegwijzering]</ref>Hierop heeft het Platform Bewegwijzering besloten grote delen van het Redesign, waaronder ook het lettertype Uu, niet op te nemen in de nieuw te verschijnen richtlijn, waardoor er een richtlijn is verschenen met slechts 1 lettertype: "RWS", in een serie Ee voor autosnelwegen en een serie Dd voor alle overige wegen. Bovendien wordt Dd gebruikt op autosnelwegen in plaats van aangespatieerd Ee.<br />
<br />
Omdat Rijkswaterstaat zich al in 2006 niet kon vinden in belangrijke elementen van het Redesign, heeft Rijkswaterstaat in het kader van het programma Fileproof een nieuw bewegwijzeringsontwerp voor autosnelwegen ontwikkeld; de [[Nieuwe Bewegwijzering Autosnelwegen|NBA]]. Dit leidde in 2012 uiteindelijk tot de vaststelling van CROW-publicatie 302, "ROA Bewegwijzering". Deze richtlijn is vervolgens opgenomen in publicatie 322, de Richtlijn Bewegwijzering 2014<br />
<br />
Belangrijkste veranderingen van de CROW322 uit 2014 ten opzichte van de CROW222 uit 2005:<br />
* in plaats van vallende pijlen gebruikt men nu staande pijlen op autosnelwegen;<br />
* objecten en terreinen op witte en bruine ondergrond worden alleen nog maar op serviceborden verwezen;<br />
* er wordt verwezen naar netwerkdoelen in plaats van einddoelen, alsmede naar hoofddoelen;<br />
* met uitzondering van de pijlvormen en het Uu-lettertype zijn veel Redesign-elementen opgenomen, zoals de symbolen, afstandsaanduidingen en de bies<br />
<br />
===Uniforme uitvoering richtlijn door de NBd===<br />
Uniformiteit wordt bewerkstelligd door de [[Nationale Bewegwijzeringsdienst]] (NBd), die de wettelijke taak heeft om het ontwerp van de wegwijzers middels een bewegwijzeringsplan op te leveren. Daarmee behoren afwijkende bewegwijzeringsconcepten zoals destijds in Almelo, Zoetermeer en Rotterdam zijn uitgevoerd door [[iRoute bewegwijzering | iRoute]], in principe tot het verleden. Bovendien verdwijnt daarmee het verschil in bewegwijzeren per weg''beheerder''; Hierdoor ontstaat er alleen verschil in bewegwijzeren per weg''type'' wat de uniformiteit vergroot. Dit was tussen 2003 en 2014 niet gebruikelijk. Voor een nog grotere uniformiteit ten opzichte van de richtlijn uit 2005 - die alleen door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en Rijkswaterstaat werd vastgesteld - willen nu ook de overige wegbeheerders zich bij de vaststelling van de richtlijn aansluiten. <ref>[http://www.crow.nl/downloads/pdf/over-crow/et-cetera/crowetc-januari-2014.aspx CROW et cetera januari 2014; Richtlijn bewegwijzering 2014 krijgt een zwaardere status]</ref> Dat is gebeurd in het voorjaar van 2014 bij het Bestuurlijk KoepelOverleg (BKO).<br />
<br />
==Inhoud Richtlijn 2014==<br />
[[Bestand:Richtlijn bewegwijzering 2014 01.jpg|thumb|320px|Handwegwijzers uitgevoerd volgens de richtlijn bewegwijzering 2014.]]<br />
Hieronder is aangegeven welke elementen in de Richtlijn voorkomen.<br />
<br />
===Aanduidingenbeleid===<br />
Het aanduidingenbeleid geeft de kaders voor de bewegwijzering van wegen in Nederland. Het aanduidingenbeleid geeft onder andere aan wat de functie van bewegwijzering is, de eisen waaraan bewegwijzering moet voldoen, de doelstellingen en uitgangspunten, welke [[doel]]en in aanmerking komen om te worden genoemd, wat het aantal verwijzingen mag zijn afhankelijk van de [[wegcategorie]] en andere criteria. Hierin is tevens opgenomen dat verwijzingen die niet aan de richtlijn voldoen, binnen 5 jaar na publicatie van de richtlijn zullen worden verwijderd.<br />
<br />
Door het inrichtingsconcept [[Duurzaam Veilig]] zijn er 3 duidelijk van elkaar te onderscheiden wegtypes verschenen. Op termijn moeten alle wegen in Nederland ingedeeld en ingericht zijn in een van de drie types. Aangezien nog lang niet alle wegen de inrichting hebben conform de wegcategorisering, is het van belang dat voor die typen wegen de bewegwijzering uitgevoerd wordt volgens de richtlijn van de categorie waar deze weg voorheen inzat. Voor bijvoorbeeld een [[autoweg]] met 100 km/h die is ingedeeld in de categorie [[GOW]], wordt dus bewegwijzering uitgevoerd volgens een [[stroomweg]].<br />
<br />
Wanneer een route over nationale stroomwegen kortstondig over wegen van lagere orde leidt, dan blijft de aanduidings''systematiek'' hetzelfde als op de nationale stroomwegen. Enkel de ''uitvoering'' is afgestemd op de betreffende categorie.<br />
<br />
====Hoofdeisen van bewegwijzering====<br />
Bewegwijzering moet voldoen aan 4 hoofdeisen, te weten: uniformiteit, continuïteit, leesbaarheid en begrijpelijkheid. Hierin is onder meer vastgelegd welke kleuren en welke lettertypen moeten worden gebruikt, hoe om moet worden gegaan met afstandsaanduidingen, de continuïteitsregel, routenummering, symbolen, schrijfwijzen van buitenlandse doelen, en worden de technische specificaties voor de wegwijzers genoemd.<br />
*Uniformiteit wordt bewerkstelligd door opvallendheid en herkenbaarheid van wegwijzers, die bovendien in overeenkomstige wegsituaties hetzelfde zijn uitgevoerd. De systematiek is overal hetzelfde en kleurgebruik per soort informatie geeft een grote duidelijkheid van bewegwijzering. Als lettertype wordt "RWS" toegepast, op autosnelwegen de series Ee en Dd, op alle overige wegen serie Dd en op gebiedsborden serie Cc.<br />
*Continuïteit houdt in dat een eenmaal in de bewegwijzering opgenomen bestemming continu moet worden aangegeven op de route.<br />
*Leesbaarheid wordt bepaald door de letterhoogte en het contrast tussen de opschriften en de ondergrond. <br />
*Begrijpelijkheid wordt bewerkstelligd door de officiële komnamen te gebruiken, eventueel aangevuld met routenummers, en bij lokale of toeristische objecten symbolen of pictogrammen toe te voegen.<br />
<br />
====Verwijzingen per wegcategorie====<br />
''Buiten de bebouwde kom'' gelden de volgende uitgangspunten:<br />
* [[Autosnelweg]]en: Bij bewegwijzering boven de weg zijn 8 [[bestemming]]en per dwarsdoorsnede toelaatbaar en 6 per bord. Bij [[bermbord]]en wordt uitgegaan van maximaal 6 bestemmingen. Het lagere aantal komt voort uit het feit dat 15% van de bevolking een gezichtsscherpte heeft van minder dan 1, er sprake kan zijn van ongunstige weersomstandigheden of tegenlicht die de leesbaarheid beïnvloeden en er naast doelen ook routenummers, afstanden, pijlen en dergelijke op borden worden vermeld.<br />
* [[stroomweg|Regionale stroomweg]]en: Niet meer dan 4 bestemmingen per doorsnede. Dit geldt ook voor gelijkvloerse stroomwegen.<br />
* [[Gebiedsontsluitingsweg]]en: Niet meer dan 6 bestemmingen per doorsnede.<br />
* [[Erftoegangsweg]]en met geslotenverklaring voor fietsers: Niet meer dan 7 bestemmingen per doorsnede.<br />
* [[Erftoegangsweg]]en met gemengd verkeer: Niet van toepassing.<br />
''Binnen de bebouwde kom'':<br />
* [[Gebiedsontsluitingsweg]]en: Niet meer dan 8 bestemmingen per doorsnede. Bij de aanwezigheid van voorsorteervakken op een kruispunt, hoge intensiteiten of een [[maximumsnelheid]] van 70 km/h zijn [[voorwegwijzer]]s verplicht.<br />
* [[Erftoegangsweg]]en: Niet van toepassing.<br />
<br />
====Routenummers====<br />
* Routenummers worden rechtop geschreven (niet cursief)<br />
* E-nummers, A-nummers en N-nummers beginnen respectievelijk met een 'E', 'A' en 'N' waarna ''zonder spatie'' het nummer volgt<br />
* Bij S-wegen en R-wegen volgt na de 'S' of de 'R' eerst een spatie, waarna pas het cijfer volgt.<br />
* De letter van een routenummer wordt altijd in kapitaal weergegeven<br />
* Om naar een verderop gelegen genummerde routes te verwijzen wordt het nummer in wit-op-blauw aangegeven. <br />
<br />
Bij [[handwijzer]]s en [[lichtwegwijzer]]s gelden de volgende regels:<br />
* A- en S-nummers altijd op een afzonderlijke arm weergeven<br />
* Langs [[stroomweg|regionale stroomweg]]en en bij toeritten hiervan dient het N-nummer op een afzonderlijke arm te worden weergegeven<br />
* N- en R-wegen bij voorkeur gecombineerd met tekst op een arm<br />
<br />
====Verzorgingsplaatsen en voorzieningen====<br />
Hierin is vastgelegd hoe deze voorzieningen moeten worden aangeduid op de verschillende wegcategoriën.<br />
<br />
===Anders===<br />
Ten slotte gaat de richtlijn in op de bewegwijzering voor (brom)fietsers en voetgangers. Ook toeristische bewegwijzering en zogenaamde niet-geïntegreerde bewegwijzering, zoals parkeer- en wijkaanduidingen op losse bordjes komt kort aan bod.<br />
<br />
==Publicatie CROW==<br />
De Richtlijn bewegwijzering 2014 is tegen betaling verkrijgbaar via de website van het [[CROW]] en de richtlijn is auteursrechtelijk beschermd. <br />
<br />
==Bronnen, noten en referenties==<br />
* Oosten, Tim. ''Platform Bewegwijzering dicht lacunes''. Uit: CROW et cetera, juli 2007. Pag 13 - 14.<br />
<references/><br />
<br />
== Externe links ==<br />
* [http://www.crow.nl/publicaties/richtlijn-bewegwijzering-2014 Bestelpagina] (ten tijde van schrijven € 149,00 ex BTW)<br />
* [https://www.crow.nl/thema-s/wegontwerp/bewegwijzering Platform Bewegwijzering]<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering in Nederland]]<br />
[[Categorie:Wetgeving, richtlijnen en procedures]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bewegwijzering&diff=257404Bewegwijzering2019-01-28T19:40:56Z<p>Snelwegfreak: /* Geschiedenis */</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:PlankenWambuis.jpg|283px|thumb|Wegwijzer in 1957]]<br />
<br />
'''Bewegwijzeren''' is het plaatsen van wegwijzers, (of: in bredere zin het verstrekken van informatie) met als doel de ter plekke onbekende weggebruiker te helpen de weg naar zijn bestemming te vinden. Daarbij moet bewegwijzering bovendien bijdragen aan een grotere verkeersveiligheid.<br />
<br />
Bewegwijzering heeft een viertal functies: <br />
* Navigeren - de ter plekke onbekende weggebruiker naar zijn bestemming geleiden;<br />
* Manoeuvreren - het middels verticale elementen in het wegbeeld tijdig geleiden van alle weggebruikers in de juiste rijstroken;<br />
* Confirmeren - de weggebruiker bevestigen dat een weg in een bepaalde richting voert bijvoorbeeld met behulp van doelenborden;<br />
* Geografisch informeren - bijvoorbeeld namen van rivieren, provincies, etcetera).<br />
<br />
Het begrip ''bewegwijzeren'' bevat meerdere aspecten:<br />
* waarborgen van de systematiek, uniformiteit en [[continuïteitsbeginsel|continuïteit]]<br />
* opstellen van bewegwijzeringsplannen (zowel voor aanleg, reconstructie als vervangingsonderhoud)<br />
* plaatsing, beheer en onderhoud van wegwijzers<br />
De eerste twee aspecten zijn in Nederland onderdeel van de wettelijke taken van de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd). De daadwerkelijke plaatsing, beheer en onderhoud worden in Nederland gezien als een niet-wettelijke taak, waarbij de wegbeheerder de keuze heeft om dit in eigen beheer uit te voeren, danwel door de NBd te laten uitvoeren.<br />
<br />
'''Bewegwijzering''' betreft de fysieke voorzieningen langs de weg die het mogelijk maken om te bewegwijzeren. Denk daarbij aan de wegwijzers; de borden langs en boven de weg.<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
[[Afbeelding:Wegwijzer afstanden rw15 N96.jpg|thumb|right|300px|Een afstandenbord langs de N96 (later A15) ten oosten van Tiel.]]<br />
[[Afbeelding:A13 Overschie.jpg|thumb|right|300px|Bewegwijzering bij het [[knooppunt Kleinpolderplein]] in de jaren '80.]]<br />
<br />
''Zie ook [[Nummeringsstelsel 1957]].''<br />
<br />
[[Afbeelding:E8-36.jpg|thumb|right|300px|De E8-36 (thans A12) bij Gouda in 1971.]]<br />
[[Afbeelding:A73 knooppunt Zaarderheiken bewegwijzering circa 1996.jpg|thumb|right|300px|Aanbrengen van bewegwijzering langs de A73, circa 1996.]]<br />
[[Afbeelding:Wegwijzer 1989.jpg|thumb|right|300px|Een wegwijzer in 1989.]]<br />
De oudste bekende vorm van bewegwijzering zijn de Romeinse mijlpalen. Deze gaven niet alleen een vorm van [[routebevestigingsbord|routebevestiging]], maar gaven bij gelegenheid ook de afstand naar Rome of andere steden. Ook uit de middeleeuwen zijn wegwijzers bekend.<br />
<br />
Met het opkomen van de fiets en de automobiel aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw werd de mobiliteit groter en groeide de vraag naar betere bewegwijzering als vanzelf mee. In Nederland werd de bewegwijzering vanaf 1892 ter hand genomen door de [[ANWB]]. Het feit dat een particuliere organisatie bewegwijzering verzorgde was uitzonderlijk. In andere landen was het steeds de overheid die voor bewegwijzering zorgde. De eerste door de ANWB bewegwijzerde route was die van Rotterdam naar Utrecht via Schoonhoven. De oudste door de ANWB geplaatste wegwijzer stond in Rotterdam op de hoek van de Hoflaan en de 's-Gravenweg. Voor de Rotterdamse Hoflaankerk is een replica van dat bord geplaatst. De originele borden langs de route Rotterdam - Utrecht sneuvelden overigens in de eerste strenge winter na plaatsing; bewoners konden het hout van de borden maar wat goed gebruiken.<br />
<br />
De bewegwijzering bestond oorspronkelijk uit witte borden met zwarte letters. In de jaren '50 werd echter vastgesteld dat blauwe wegwijzers met witte letters beter leesbaar waren. Sinds 1956 worden de wegwijzers in Nederland in het blauw uitgevoerd. In 1961 werd in Eindhoven de eerste intern verlichte wegwijzer onthuld. Vanaf die tijd worden ook portaalborden op autosnelwegen geplaatst. In 1960 waren er zo'n 12.000 wegwijzers in Nederland, dat steeg naar 63.000 wegwijzers in 1990.<ref>Kampioen februari 2015 (p21-23)</ref><br />
<br />
''Internationale harmonisatie''<br />
<br />
De toenemende mobiliteit -ook grensoverschrijdend- leidde in Europa al snel tot uniformering van verkeerstekens. Al in 1908 werd een eerste aanzet gedaan op het Internationale Wegencongres in Rome. Na de Tweede Wereldoorlog werd in 1949 door de Verenigde Naties een "Convention on Road Traffic" opgesteld, met daarin ook een artikel 4 inzake "Signs and signals". Dit had echter vrijwel geen gevolgen voor het nog volop in ontwikkeling zijnde terrein van de bewegwijzering. Verdergaande standaardisering wordt voorgeschreven in het [[Weense_conventie_1968|Verdrag van Wenen]] van 1968. In dit verdrag zijn de uit Europa bekende basisprincipes voor verkeerstekens vastgelegd, zoals het gebruik van een rond bord met rode rand voor verboden, van een driehoek met rode rand voor waarschuwingen en van gebodsborden. Waar verkeerstekens verregaand werden geuniformeerd, valt op dat het Verdrag van Wenen over bewegwijzering vrijwel niets zegt. In het verdrag wordt een voorkeur uitgesproken bij het vraagstuk over de bewegwijzering van [[exoniem|exoniemen]] en staat vastgelegd dat verdragsstaten autosnelwegen moeten bewegwijzeren op een groene of blauwe achtergrond. Daarbij is het gebleven. Gevolg van dit gebrek aan uniformering is dat staten in Europa verregaand hun eigen plan hebben getrokken bij het ontwerpen van hun bewegwijzering en de verschillen tussen landen dus vaak aanzienlijk zijn. Nederland heeft op 29 augustus 2007 na bijna 40 jaar het Verdrag van Wenen alsnog ondertekend, met voorbehouden, onder andere op het gebied van [[Duurzaam Veilig]]. Voor wat betreft tunnelveiligheid heeft de Europese Unie in 2007 een [[richtlijn over tunnelbewegwijzering]] opgesteld. <br />
In de [[Verenigde Staten]] is de bewegwijzering wél vanaf het eerste begin onderdeel geweest van de pogingen om de verkeerstekens te harmoniseren. In de Verenigde Staten is een kleurenschema vastgelegd dat uitgaat van verschillende kleuren voor gebods-, verbods- en waarschuwingstekens enerzijds (wit, rood, geel) en bewegwijzering anderzijds (groen voor richtinggevende bewegwijzering, blauw voor voorzieningen). Deze indeling is in het grootste gedeelte van het Amerikaanse continent overgenomen en ook wel daarbuiten ([[Australië]], [[Nieuw-Zeeland]]).<br />
<br />
''Nederland: van ANWB tot NBd''<br />
<br />
De ANWB plaatste de eerste wegwijzers uit eigen verenigingsbudget, maar deed dit na enige tijd in opdracht van de wegbeheerders. De wegbeheerder betaalde de wegwijzers en liet de ANWB het gehele proces van planning tot plaatsing en onderhoud uitvoeren, tot 2003 in een monopolie. De rol van de ANWB zorgde ervoor dat in Nederland de bewegwijzering vanaf begin altijd vrij uniform is geweest. Vanaf medio jaren '60 was Rijkswaterstaat ook direct betrokken bij het ontwerp van de bewegwijzering, wat medio jaren '70 resulteerde in de Richtlijnen "Ontwerpen van Wegen" (deel VI, 1975) en de invoering van de A- en N-routenummering in 1976. Daarbij bleef de ANWB naar de buitenwereld toe nog altijd het gezicht van de bewegwijzering in Nederland, de wegbeheerder fungeerde als opdrachtgever. Deze opdrachtgevende rol en de financiële omvang van de totale onderhands aanbestede bewegwijzeringstaak, maakte dat Europese regelgeving inzake openbare aanbestedingen een probleem opleverde. In 2002 stelde de toenmalige Minister van Verkeer en Waterstaat, mw. Netelenbos, zich op het standpunt dat het plaatsen van bewegwijzering op grond van Europese regelgeving openbaar aanbesteed moest worden. Het contract uit 1981 werd opgezegd, en Rijkswaterstaat organiseerde een openbare aanbesteding. Dat resulteerde in een opvallende winnaar: Tebodin, een ingenieursbureau. Na dat dit contract verlengd was, volgde een tweede, ruimer opgezette mantelovereenkomst (DVS6293). Daarbij was niet alleen het ontwerp van de borden en de database bij Tebodin ondergebracht, maar zorgde Tebodin bovendien voor de aansturing van de plaatsingsaannemers in een drietal percelen. [[Rijkswaterstaat]] had de bewegwijzering van [[rijksweg]]en tot 31 december 2014 op deze manier uitbesteed. Bij de laatste aanbesteding (DVS6293) waren bovendien twee provincies betrokken; [[Overijssel]] en [[Zuid-Holland]]. <br />
<br />
Vanaf 1998 voerde de ANWB een nieuwe stijl van bewegwijzeringsontwerp in, het zogenaamde [[Redesign]], zonder dat hieraan een nieuwe richtlijn ten gronde lag. In eerste instantie werd Redesign alleen toegepast op nieuwe gestandaardiseerde lichtwijzerplaten, maar binnen 3 jaar vond het zijn weg naar alle wegwijzers die door de ANWB werden ontworpen. Rijkswaterstaat was nog allerminst overtuigd van Redesign, en wilde het nog niet implementeren. In dezelfde periode speelde de rol van de ANWB bij het [[rekeningrijden]], wat de organisatie eveneens weinig goodwill opleverde binnen het toenmalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dat maakte dat de discussie inzake de Europese aanbesteding in 2002 in een voor de ANWB minder positieve stroomversnelling kwam, en dat bovendien bij het opstellen van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005, het Redesign hierin toch geen plaats kreeg. Het gevolg was dat er geen sprake meer was van uniforme bewegwijzering. De ANWB bleef haar ontwerpen in Redesign uitvoeren, Tebodin ontwierp echter volgens de officiële CROW-Richtlijn.<br />
<br />
Ook op andere manieren zijn bewegwijzeringsvarianten verschenen die niet zijn gebaseerd op de Richtlijn bewegwijzering. Als prominent voorbeeld kan de Gemeente [[Almelo]] worden genoemd. Deze was samen met het bedrijf iRoute een geheel eigen weg ingeslagen door gebruik te maken van omhoogwijzende pijlen op de niet-handwijzers en onderbroken biezen rond wegnummers. In [[Zoetermeer]], [[Middelburg]] en [[Weert]] zijn later ook borden verschenen van hetzelfde bedrijf. Opvallend detail is dat de hoofdontwerper van deze bewegwijzering betrokken is geweest bij de Fileproof-bewegwijzering van Rijkswaterstaat, waarover hieronder meer.<br />
<br />
In de tussentijd zat ook [[Rijkswaterstaat]] niet stil. In het kader van het programma "Fileproof" werd gezocht naar mogelijkheden om met een verbetering van het ontwerp van de bewegwijzering de doorstroming op autosnelwegen te verbeteren. De verbetering bestaat uit de volgende drie elementen:<br />
* staande (omhoogwijzende) pijlen in plaats van vallende pijlen<br />
* vervanging van de "einddoelen" door de zogenaamde "netwerkdoelen"<br />
* lokale en recreatieve doelen verhuizen naar zogenaamde "serviceborden"<br />
<br />
Officieus staat deze Fileproof-bewegwijzering bekend als [[Nieuwe Bewegwijzering Autosnelwegen]] (NBA). Na afronding van proeven met deze bewegwijzering bij onder meer de knooppunten Velperbroek (december 2006), Zaarderheiken (november 2007) en Zaandam (januari 2008), waarbij de proef bij Velperbroek uitgebreid is geëvalueerd, is besloten om het aangepaste ontwerp van de wegwijzers op autosnelwegen landelijk uit te rollen. Eind 2012 is hiervoor een richtlijn verschenen (CROW uitgave 302, "ROA Bewegwijzering") die binnen Rijkswaterstaat bindend is verklaard. Deze richtlijn is verwerkt in de nieuwe [[Richtlijn bewegwijzering]] 2014. <br />
<br />
Op 23 januari 2014 is bij het CROW een nieuwe, alles omvattende uitgave verschenen: Uitgave 322 "[[Richtlijn bewegwijzering]] 2014". In eerste instantie was voorzien hierin het ANWB-[[Redesign]] toch een plaats te geven. Echter in de aanloop naar de nieuwe richtlijn gaven de bordenproducenten aan graag af te willen van meerdere lettertypen. Om deze reden werd voorgesteld om het font Highway Gothic (RWS-Dd/Ee) als standaardlettertype vast te stellen. Voorts werden de open Redesign-pijlen vervangen door de al jaren bestaande hartkoppijlen. Hierdoor kan op zowel het hoofdwegennet als het onderliggend wegennet weer naar eenheid in het ontwerp van de bewegwijzering worden gewerkt. Deze nieuwe Richtlijn CROW-322 doorliep een procedure die in 2015 leidde tot een algehele vaststelling. <br />
<br />
Op 1 januari 2015 is wetgeving van kracht geworden die maakt dat de [[Nationale Bewegwijzeringsdienst]] (NBd) een duidelijke status heeft gekregen in de wettelijke taak van de bewegwijzering. Als gevolg van deze wettelijke taak zullen alle bewegwijzeringsplannen door de NBd worden opgesteld, conform de vigerende vastgestelde Richtlijn. Dit zal voor wat betreft het aanduidingenbeleid en het ontwerp van de ''signface'' (voorkant van een wegwijzerpaneel) naar verwachting leiden tot een meer uniforme uitstraling van de bewegwijzering in Nederland.<br />
<br />
== Richtlijnen ==<br />
Hoe de bewegwijzering voor wegen uitgevoerd dient te worden en hoe deze er uit moet zien, wordt vermeld in zogenaamde richtlijnen. Deze zijn per land of zelfs per landsdeel verschillend.<br />
<br />
=== Nederland ===<br />
In de [[Richtlijn bewegwijzering]], CROW publicatie 322, is neergelegd waaraan de Nederlandse bewegwijzering moet voldoen en hoe deze moet worden uitgevoerd. <br />
<br />
=== Duitsland ===<br />
Duitsland kent twee richtlijnen bewegwijzering, namelijk de RWBA (Richtlinien für die wegweisende Beschilderung auf Autobahnen) en de RWBNA (Richtlinien für die Wegweisende Beschilderung auf Nicht-Autobahnen). Deze zijn bindend voor alle Duitse overheden. De ministeries van verkeer van de 16 Duitse deelstaten hebben daarnaast aanvullende richtlijnen afgegeven op punten waar de federale richtlijnen niet op ingaan. Dit verklaart mede de kleine verschillen tussen de bewegwijzering in de verschillende deelstaten.<br />
<br />
=== Verenigde Staten ===<br />
<br />
In de [[Verenigde Staten]] kent men het [[Manual on Uniform Traffic Control Devices]], ook wel het MUTCD. Dit document wordt uitgegeven door de [[Federal Highway Administration]] van het United States [[Department of Transportation]] en legt vast hoe alle verkeersborden, bewegwijzering, wegmarkeringen en verkeerslichten moeten worden vormgegeven. Alle staten moeten hier aan voldoen. Enkele overheden in de staten hebben een eigen variant ontwikkeld, die echter wel aan het MUTCD moet voldoen.<br />
Andere angelsaksische landen hebben ook een eigen MUTCD. Bekende voorbeelden zijn canada en Australië.<br />
<br />
==Landen==<br />
[[Afbeelding:Kleuren bewegwijzering autosnelwegen Europa.svg|thumb|right|400px|De kleuren op de bewegwijzering van autosnelwegen in Europa.]]<br />
* [[Bewegwijzering in Albanië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Andorra]]<br />
* [[Bewegwijzering in België]]<br />
* [[Bewegwijzering in Bosnië-Herzegovina]]<br />
* [[Bewegwijzering in Bulgarije]]<br />
* [[Bewegwijzering in Canada]]<br />
* [[Bewegwijzering in Denemarken]]<br />
* [[Bewegwijzering in Duitsland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Estland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Finland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Frankrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in Griekenland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Ierland]]<br />
* [[Bewegwijzering in IJsland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Israël]]<br />
* [[Bewegwijzering in Italië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Kosovo]]<br />
* [[Bewegwijzering in Kroatië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Letland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Litouwen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Luxemburg]]<br />
* [[Bewegwijzering in Macedonië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Moldavië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Montenegro]]<br />
* [[Bewegwijzering in Nederland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Nieuw-Zeeland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Noorwegen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Oostenrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in Polen]]<br />
* [[Bewegwijzering in Portugal]]<br />
* [[Bewegwijzering in Roemenië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Rusland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Servië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Slovenië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Spanje]]<br />
* [[Bewegwijzering in Tsjechië]]<br />
* [[Bewegwijzering in Turkije]]<br />
* [[Bewegwijzering in het Verenigd Koninkrijk]]<br />
* [[Bewegwijzering in de Verenigde Staten]]<br />
* [[Bewegwijzering in Wit-Rusland]]<br />
* [[Bewegwijzering in Zweden]]<br />
* [[Bewegwijzering in Zwitserland]]<br />
<br />
== Externe links ==<br />
* [http://www.crow.nl/shop/productDetail.aspx?id=568 CROW Richtlijn]<br />
* {{Wikipedia|Bewegwijzering}}<br />
<br />
== In andere talen ==<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} directional signage / signposting<br />
* {{Sjabloon:Taal_DE}} Wegweisende Beschilderung / Wegweisung<br />
* {{Sjabloon:Taal_FR}} signalisation directive<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering| ]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Klantspecifieke_eisen&diff=257403Klantspecifieke eisen2019-01-28T19:39:46Z<p>Snelwegfreak: /* Ontwerp van de borden */</p>
<hr />
<div>'''Klantspecifieke eisen''' zijn eisen die wegbeheerders, als klanten van de [[NBD | NBd]] zijnde, kunnen hebben op het gebied van plaatsing en uitvoering van [[bewegwijzering]]. Klantspecifieke eisen kunnen betrekking hebben op onder andere:<br />
<br />
===Ontwerp van de borden===<br />
Een wegbeheerder kan specifieke eisen hebben op het gebied van het bordontwerp. Een bekend voorbeeld is de Gemeente Rotterdam. In Rotterdam geeft men nog altijd voorkeur aan het gebruik van het [[Redesign | ANWB-Redesign]] met het Uu-lettertype en de open pijlen. Daarnaast heeft Rotterdam een unieke methode om parkeerbestemmingen aan te duiden. Hiervoor maakt men gebruik van een groene boog/bies om de parkeerbestemmingen heen. <br />
<br />
In een aantal gemeenten komt een afwijkend bewegwijzeringsontwerp voor, de zogenaamde [[iRoute bewegwijzering]]. Dit ontwerp bevat een afwijkend lettertype, een andere manier voor het aangeven van indirecte routenummers en anders ingedeelde voorwegwijzers op stapelborden.<br />
<br />
Op dit punt van specifieke eisen bestaat de nodige kritiek. Het argument is dat deze eisen vaak tegen de vigerende CROW-richtlijnen in gaan en daarmee de uniformiteit van bewegwijzering in Nederland aantasten. Doordat er afwijkende ontwerpen kunnen worden geëist, kan het voorkomen dat weggebruikers meer tijd nodig hebben om een bord te lezen, wat de verkeersveiligheid mogelijk niet ten goede komt.<br />
<br />
===Ondersteuningsconstructies en kleurstelling===<br />
Voorbeelden van andere klantspecifieke eisen zijn te vinden in de keuze voor ondersteuningsconstructies en de kleuren hiervan. Zo kiest de Provincie Noord-Holland op provinciale wegen standaard voor borden op een [[Verkeerskundige draagconstructie | mast]]. Ook de kleurstelling van masten kan bij een wegbeheerder vastgelegd zijn. Veel wegbeheerders kiezen nog steeds voor de traditionele witte masten met [[blauwe slinger]], maar er zijn ook wegbeheerders die hun masten licht- of donkergrijs, beige of zwart gecoat willen hebben. Al dan niet met een anderskleurige slinger. Geen coating maar gegalvaniseerd komt ook voor.<br />
<br />
===Combinaties van constructies===<br />
Naast solitaire bewegwijzeringsmasten bestaan er ook zogenaamde [[Verkeerskundige_draagconstructie#Masten | combimasten]]. Dit zijn masten waarop meerdere verkeerstechnische systemen worden gecombineerd. Zo zijn er combimasten die openbare verlichting combineren met bewegwijzering, met een verkeerslicht of allebei. Hierin zijn allerlei combinaties mogelijk. De ene wegbeheerder wil graag zoveel mogelijk systemen combineren op zo min mogelijk masten. Teveel masten door elkaar heen zou het straatbeeld ontsieren.<br />
<br />
Er zijn echter ook wegbeheerders die bewust bepaalde zaken niet willen combineren. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van bewegwijzering en openbare verlichting met een verkeerslichtenmast. Het niet combineren van deze zaken op één mast werkt als een bufferfunctie. Hierbij staat vaak de mast met openbare verlichting en bewegwijzering vóór de mast met verkeerslichten. Wanneer bij een aanrijding een voertuig op de middengeleider klapt, zal deze de mast met openbare verlichting en bewegwijzering raken en niet de verkeerslichten. Hierdoor zal de VRI niet uitvallen, wat de verkeersveiligheid verbetert en de doorstroming én kosten sterk naar beneden kan brengen.<br />
<br />
Een bijzondere vorm van combineren van meerdere systemen op één ondersteuningsconstructie is te vinden in Rotterdam. Op een aantal plaatsen zijn verkeerslichten geïntegreerd in de bewegwijzeringsborden, zoals op Weena - Lijnbaan. Een praktische oplossing wanneer de kruisingen dicht elkaar op liggen en er geen ruimte is om voorwegwijzers te plaatsen zonder dat er zichtproblemen opleveren.</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Klantspecifieke_eisen&diff=257402Klantspecifieke eisen2019-01-28T19:39:25Z<p>Snelwegfreak: Nieuwe pagina aangemaakt met ''''Klantspecifieke eisen''' zijn eisen die wegbeheerders, als klanten van de NBd zijnde, kunnen hebben op het gebied van plaatsing en uitvoering van bew...'</p>
<hr />
<div>'''Klantspecifieke eisen''' zijn eisen die wegbeheerders, als klanten van de [[NBD | NBd]] zijnde, kunnen hebben op het gebied van plaatsing en uitvoering van [[bewegwijzering]]. Klantspecifieke eisen kunnen betrekking hebben op onder andere:<br />
<br />
===Ontwerp van de borden===<br />
Een wegbeheerder kan specifieke eisen hebben op het gebied van het bordontwerp. Een bekend voorbeeld is de Gemeente Rotterdam. In Rotterdam geeft men nog altijd voorkeur aan het gebruik van het [[Redesign | ANWB-Redesign]] met het Uu-lettertype en de open pijlen. Daarnaast heeft Rotterdam een unieke methode om parkeerbestemmingen aan te duiden. Hiervoor maakt men gebruik van een groene boog/bies om de parkeerbestemmingen heen. <br />
<br />
In een aantal gemeenten komt een afwijkend bewegwijzeringsontwerp voor, de zogenaamde [[i-Route bewegwijzering]]. Dit ontwerp bevat een afwijkend lettertype, een andere manier voor het aangeven van indirecte routenummers en anders ingedeelde voorwegwijzers op stapelborden.<br />
<br />
Op dit punt van specifieke eisen bestaat de nodige kritiek. Het argument is dat deze eisen vaak tegen de vigerende CROW-richtlijnen in gaan en daarmee de uniformiteit van bewegwijzering in Nederland aantasten. Doordat er afwijkende ontwerpen kunnen worden geëist, kan het voorkomen dat weggebruikers meer tijd nodig hebben om een bord te lezen, wat de verkeersveiligheid mogelijk niet ten goede komt. <br />
<br />
===Ondersteuningsconstructies en kleurstelling===<br />
Voorbeelden van andere klantspecifieke eisen zijn te vinden in de keuze voor ondersteuningsconstructies en de kleuren hiervan. Zo kiest de Provincie Noord-Holland op provinciale wegen standaard voor borden op een [[Verkeerskundige draagconstructie | mast]]. Ook de kleurstelling van masten kan bij een wegbeheerder vastgelegd zijn. Veel wegbeheerders kiezen nog steeds voor de traditionele witte masten met [[blauwe slinger]], maar er zijn ook wegbeheerders die hun masten licht- of donkergrijs, beige of zwart gecoat willen hebben. Al dan niet met een anderskleurige slinger. Geen coating maar gegalvaniseerd komt ook voor.<br />
<br />
===Combinaties van constructies===<br />
Naast solitaire bewegwijzeringsmasten bestaan er ook zogenaamde [[Verkeerskundige_draagconstructie#Masten | combimasten]]. Dit zijn masten waarop meerdere verkeerstechnische systemen worden gecombineerd. Zo zijn er combimasten die openbare verlichting combineren met bewegwijzering, met een verkeerslicht of allebei. Hierin zijn allerlei combinaties mogelijk. De ene wegbeheerder wil graag zoveel mogelijk systemen combineren op zo min mogelijk masten. Teveel masten door elkaar heen zou het straatbeeld ontsieren.<br />
<br />
Er zijn echter ook wegbeheerders die bewust bepaalde zaken niet willen combineren. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van bewegwijzering en openbare verlichting met een verkeerslichtenmast. Het niet combineren van deze zaken op één mast werkt als een bufferfunctie. Hierbij staat vaak de mast met openbare verlichting en bewegwijzering vóór de mast met verkeerslichten. Wanneer bij een aanrijding een voertuig op de middengeleider klapt, zal deze de mast met openbare verlichting en bewegwijzering raken en niet de verkeerslichten. Hierdoor zal de VRI niet uitvallen, wat de verkeersveiligheid verbetert en de doorstroming én kosten sterk naar beneden kan brengen.<br />
<br />
Een bijzondere vorm van combineren van meerdere systemen op één ondersteuningsconstructie is te vinden in Rotterdam. Op een aantal plaatsen zijn verkeerslichten geïntegreerd in de bewegwijzeringsborden, zoals op Weena - Lijnbaan. Een praktische oplossing wanneer de kruisingen dicht elkaar op liggen en er geen ruimte is om voorwegwijzers te plaatsen zonder dat er zichtproblemen opleveren.</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeerskundige_draagconstructie&diff=257399Verkeerskundige draagconstructie2019-01-28T19:14:08Z<p>Snelwegfreak: /* Masten */</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Staalstelling.jpg|thumb|right|200px|Een ouderwetse staalstelling op de A59 bij Waalwijk. Foto: B. van der Velden]]<br />
Een '''verkeerskundige draagconstructie''' (VDC) is een constructie die verkeerstechnische installaties kan dragen. Denk daarbij aan [[matrixsignaalgever |(matrix)signalering]] en bewegwijzeringspanelen. Voorbeelden van VDC's zijn (staal)stellingen, masten, uithouders en [[portaal | portalen]].<br />
<br />
===Stellingen===<br />
[[Afbeelding:Aluminiumstelling.jpg|thumb|right|150px|Een aluminium stelling van Agmi in Oosterhout. Hier ook geschoord. Foto: B. van der Velden]]<br />
De bekendste en meest voorkomende vorm van een draagconstructie is de stelling. Deze komt voor in twee varianten. De ouderwetse en meest bekende is de staalstelling. Dit is een geschoorde vakwerkconstructie van buisprofielen. Deze ondersteuningsconstructie bestaat sinds de jaren '70 en staat bekend als een degelijke constructie.<br />
<br />
Sinds 2005 is er een nieuw soort stelling op de markt gekomen, namelijk de aluminium stelling van Agmi Trafic. Deze stelling bestaat uit aluminium H-profielen en is niet meer standaard geschoord, hoewel dat nu steeds vaker gebeurt. Deze aluminiumconstructie heeft in het verleden namelijk vaak te maken gehad met omwaaien bij harde wind, zeker als er een opzetbord was aangebracht. <br />
<br />
De stellingen zijn constructies die bewegwijzeringsborden laag in de berm (1,5 meter hoog) kunnen ondersteunen. Vanwege hun vaak slanke ontwerp wordt verondersteld dat deze constructies botsvriendelijk zijn, waardoor er geen geleiderail voor hoeft te staan, in tegenstelling tot masten en portalen.<br />
<br />
===Masten===<br />
Wanneer staalstellingen niet meer afdoende zijn of niet passen, bijvoorbeeld door een smalle berm of steil talud, kan worden gekozen voor een mastbord. Hierbij wordt een aluminium of stalen mast geplaatst waarop een bord wordt geplaatst. Meestal hangt een bermbord op 3,5 tot 4,6 meter hoogte. Deze hoge plaatsing kan voordelen hebben bij hoge intensiteiten of een hoog aandeel vrachtverkeer. Hierdoor wordt een bord namelijk minder snel 'geblokt', waarmee hij onzichtbaar raakt. Masten worden dikwijls gecombineerd met openbare verlichting of verkeerslichten. Dan heten ze '''combimasten'''.<br />
<br />
Het voordeel van mastborden is tegelijkertijd een nadeel. Doordat de borden hoog hangen vangt de mast veel wind (windbelasting). Het is dus belangrijk dat masten goed verankerd worden in de grond. Hoe groter het bord, hoe groter de windbelasting, hoe zwaarder en duurder de mast. Een ander nadeel is dat mastborden niet botsvriendelijk zijn en haast altijd moeten worden afgeschermd door een voertuigkering.<br />
<br />
===Uithouders===<br />
[[Afbeelding:Enkele_uithouder.jpg|thumb|right|200px|Een enkele uithouder wachtend op een (matrix)bord, op de nieuwe N18. Foto: C. Knüwer.]]<br />
Naast masten bestaan zogenaamde uithouders. Dit zijn constructies op een mast of op een I-staander met daaraan een uithouder. Op deze manier kunnen borden boven een vluchtstrook of boven één rijstrook gehangen worden zonder dat daarbij een compleet portaal nodig is. Het is daarmee een goedkopere oplossing voor een portaal.<br />
<br />
De uithouder kan één kant op wijzen (enkele uithouder) of twee kanten op wijzen (dubbele uithouder). De dubbele uithouders zijn vaak terug te vinden op splitsingspunten bij klaverbladknooppunten op autosnelwegen. <br />
<br />
===Portalen===<br />
<br />
Portalen zijn de duurste en meest 'luxe' vorm van VDC's. Dit zijn constructies die geheel over één of meerdere rijbanen spannen, waardoor borden of (matrix)signaalgevers precies boven de rijstroken kunnen hangen. Hierdoor zijn ze altijd en van ver af goed zichtbaar. Zie ook de pagina over [[portaal | portalen]].<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Asverschuiving&diff=257398Asverschuiving2019-01-28T18:53:04Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Een '''asverschuiving''' is letterlijk een verschuiving van de as van een weg. De as van een weg kan in dit geval het midden van een rijlopen/rijbaan zijn. Bij gescheiden rijbanen ligt de ontwerp-as meestal aan de binnenkant van de binnenste kantstreep.<br />
<br />
Bij een asverschuiving loopt de as van de weg niet meer rechtdoor maar verspringt deze naar links of rechts, vaak in een S-vorm. Meestal wordt een asverschuiving aangebracht als snelheidsremmer of poort voor een bebouwde kom. Daarmee kan men ook spreken van een chicane. Een asverschuiving kan uitgevoerd worden met een middengeleider waar de rijbaan omheen slingert, al dan niet zigzaggend.<br />
<br />
Het voordeel van een asverschuiving is dat verkeer veelal moet afremmen, wat de verkeersveiligheid in woonwijken kan vergroten en een duidelijke overgang van wegcategorie of bebouwde kom kan aanduiden. <br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Wegontwerp]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Ingraving&diff=257397Ingraving2019-01-28T18:43:16Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Met een '''ingraving''' wordt de hoogteligging van een weg of rijbaan in het landschap bedoeld. De meeste wegen liggen op maaiveldniveau, oftewel op gelijke hoogte met het landschap eromheen. Veel wegen liggen op een terp of dijk waarmee deze verhoogd door het landschap lopen. Bij een ingraving is sprake van het tegenovergestelde: hierbij ligt een weg of rijbaan onder maaiveldniveau in een ingegraven 'geul' in het landschap. Met een ingraving wordt ook wel eens een verdiepte ligging genoemd, hoewel in het laatste geval vaak sprake is van een betonnen kunstwerk in de vorm van een open tunnel onder maaiveld. De A4 Midden-Delfland tussen Delft en Schiedam is hier een voorbeeld van. Bij een ingraving is de weg daadwerkelijk ingegraven en zijn de taluds van aarde. Ingravingen komen vaak voor in heuvelachtig landschap of bij aansluitingen waarbij de hoofdweg onder de kruisende weg door gaat.<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Wegbouwkunde]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Blauwe_slinger&diff=257396Blauwe slinger2019-01-28T18:29:15Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:NBd_mast.jpg|200px|thumb|right|Combimast met lichtwegwijzers in typische 'ANWB'-kleurstelling: wit met blauwe slinger.]]<br />
<br />
Masten en palen van ANWB [[bewegwijzering]] hebben sinds de eerste borden in 1894 een kenmerkende kleurstelling. De eerste houten palen met dito borden had een rood-wit-blauwe slinger: de kleuren van de Nederlandse vlag. Toch werd een jaar later al besloten dat deze kleurstelling te druk was en de veelheid ervan niet bevorderlijk was aan het natuurschoon. Daarom werden de Bondskleuren van de ANWB gekozen: wit en blauw. Deze kleurstelling, met de zo kenmerkende slingervorm, is tot de dag van vandaag gehandhaafd.<br />
<br />
Omdat de ANWB de bewegwijzering in Nederland sinds 2014 niet meer verzorgt, is de blauwe slinger om masten niet meer vanzelfsprekend. Wegbeheerders kunnen tegenwoordig hun eigen voorkeuren aangeven voor de kleurstelling van masten in zogenaamde [[klantspecifieke eisen]]. Hierdoor komt het voor dat bewegwijzeringsmasten tegenwoordig grijs of beige gecoat zijn. Toch kiezen veel wegbeheerders nog steeds voor de typische blauwe slinger. Niet alleen vinden veel mensen het een mooie kleurstelling, ook is de blauwe slinger erg herkenbaar als zijnde bewegwijzeringsmast. Bij de [[NBD | NBd]] wordt daarom in principe nog steeds uitgegaan van witte masten met de blauwe slinger, tenzij anders aangegeven door de wegbeheerder.<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Blauwe_slinger&diff=257395Blauwe slinger2019-01-28T18:28:56Z<p>Snelwegfreak: Nieuwe pagina aangemaakt met 'Combimast met lichtwegwijzers in typische 'ANWB'-kleurstelling: wit met blauwe slinger. Masten en palen van ANWB beweg...'</p>
<hr />
<div>[[Bestand:NBd_mast.jpg|200px|thumb|right|Combimast met lichtwegwijzers in typische 'ANWB'-kleurstelling: wit met blauwe slinger.]]<br />
<br />
Masten en palen van ANWB [[bewegwijzering]] hebben sinds de eerste borden in 1894 een kenmerkende kleurstelling. De eerste houten palen met dito borden had een rood-wit-blauwe slinger: de kleuren van de Nederlandse vlag. Toch werd een jaar later al besloten dat deze kleurstelling te druk was en de veelheid ervan niet bevorderlijk was aan het natuurschoon. Daarom werden de Bondskleuren van de ANWB gekozen: wit en blauw. Deze kleurstelling, met de zo kenmerkende slingervorm, is tot de dag van vandaag gehandhaafd.<br />
<br />
Omdat de ANWB de bewegwijzering in Nederland sinds 2014 niet meer verzorgt, is de blauwe slinger om masten niet meer vanzelfsprekend. Wegbeheerders kunnen tegenwoordig hun eigen voorkeuren aangeven voor de kleurstelling van masten in zogenaamde [[klantspecifieke eisen]]. Hierdoor komt het voor dat bewegwijzeringsmasten tegenwoordig grijs of beige gecoat zijn. Toch kiezen veel wegbeheerders nog steeds voor de typische blauwe slinger. Niet alleen vinden veel mensen het een mooie kleurstelling, ook is de blauwe slinger erg herkenbaar als zijnde bewegwijzeringsmast. Bij de [[NBD | NBd]] wordt daarom in principe nog steeds uitgegaan van witte masten met de blauwe slinger, tenzij anders aangegeven door de wegbeheerder.</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:NBd_mast.jpg&diff=257394Bestand:NBd mast.jpg2019-01-28T18:28:21Z<p>Snelwegfreak: {{Foto Snelwegfreak}}</p>
<hr />
<div>{{Foto Snelwegfreak}}</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkanting&diff=257381Verkanting2019-01-27T20:12:45Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>De '''verkanting''' is een '''dwarshelling''' die tot doel heeft om uitgaande van een bepaalde [[ontwerpsnelheid]] voor voertuigen in een bocht de middelvliedende kracht te compenseren. Op deze wijze wordt voorkomen dat voertuigen 'uit de bocht vliegen'. Het komt bovendien het rijcomfort voor de inzittenden van het voertuig ten goede.<br />
<br />
Een tweede doel van de verkanting is het verzekeren van een goede [[afwatering]].<br />
<br />
==Soorten verkanting==<br />
Verkanting komt in twee vormen voor, te weten positieve verkanting en negatieve verkanting.<br />
* Positieve verkanting: de lange zijde van een boogstraal ligt ''hoger'' dan de korte zijde<br />
* Negatieve verkanting: de lange zijde van een boogstraal ligt ''lager'' dan de korte zijde<br />
<br />
De helling van de verkanting wordt ook wel [[afschot]] genoemd. Een verkanting ligt ''op één oor'' als de volledige [[rijbaan]] één kant op helt. Dit wordt met name toegepast in cirkelbogen, maar er zijn ook voorbeelden bekend waarbij [[rechtstand]]en uitgevoerd zijn met een ligging op één oor, maar gebruikelijker is het om op rechtstanden dakprofielen toe te passen.<br />
<br />
Bij cirkelbogen wordt meestal een ligging op één oor toegepast met positieve verkanting zoals in [[klaverblad|klaverbladlus]]sen. <br />
<br />
Negatieve verkanting komt met name voor op [[rotonde]]s en bij toepassing van zeer lange horizontale boogstralen zoals op rijbanen van [[autosnelweg]]en. Een toepassing van negatieve verkanting met een zeer lange horizontale boogstraal is te vinden op de [[driestrooksweg]] [[N50 (Nederland)|N50]] tussen Zwolle en Kampen.<br />
<br />
==Maatvoering verkanting==<br />
===Erftoegangswegen===<br />
Het aanbrengen van verkanting werkt snelheidsverhogend en wordt daarom op [[erftoegangsweg]]en niet toegepast. Voor afwatering op erftoegangswegen wordt wel gezorgd door middel van een (afgerond) dakprofiel voor wegtype I, en een dakprofiel voor wegtype II. De dwarshelling bedraagt 1:40 bij een verharding van asfaltbeton en 1:30 bij een verharding van bestratingen. Erftoegangswegen smaller dan 4,50 meter mogen op één oor worden gelegd.<br />
<br />
===[[Gebiedsontsluitingsweg]]en===<br />
In de horizontale rechtstand bedraagt de verkanting standaard 2,5% ten behoeve van een goede waterafvoer. Het wegoppervlak ligt normaliter in een dakprofiel. In bogen wordt afhankelijk van de boogstraal het dakprofiel omgezet in één hellend vlak (weg op één oor).<br />
<br />
Om de continuïteit van het wegbeeld te bevorderen, wordt bij de ontwerpsnelheid aan een krappe boog een evenredig grote verkanting gegeven. Door de evenredigheid tussen boogstraal en verkanting wordt de inschatting van de boog ondersteund. De maximale verkanting bedraagt 5%. In uitzonderingsgevallen kan deze worden vergroot tot 7% om de boog beter zichtbaar te maken. In combinatie met de verticale helling mag geen grotere ruimtelijke helling optreden dan 7 tot 9%.<br />
<br />
Een negatieve verkanting biedt geen compensatie aan de middelpuntvliegende kracht en kan dus alleen in ruime horizontale bogen worden toegepast. De maximale negatieve verkanting bedraagt –2,5% in verband met de afwatering.<br />
<br />
===Stroomwegen===<br />
De verkanting in het [[dwarsprofiel]] op regionale [[stroomweg]]en is afhankelijk van de boogstraal. Voor een goede afwatering is er een verkanting van minimaal 2,5 % nodig. In ruime horizontale bogen, meer dan 2000 meter bij 90 km/h, kan er bij een linksdraaiende boog negatieve verkanting toegepast worden. In krappe horizontale bogen wordt een positieve verkanting toegepast. De toegepaste verkanting wordt bepaald aan de hand van comfort, waterafvoer en wegbeeld.<br />
<br />
===Autosnelwegen===<br />
De verkanting in het dwarsprofiel op autosnelwegen is afhankelijk van de boogstraal. Voor een goede afwatering is er een verkanting van minimaal 2,5% nodig. In ruime horizontale bogen, kan er bij een linksdraaiende boog negatieve verkanting toegepast worden. In krappe horizontale bogen wordt een positieve verkanting toegepast. De toegepaste verkanting wordt bepaald aan de hand van comfort, waterafvoer en wegbeeld. Deze verkanting is maximaal 5% voor hoofdrijbanen en maximaal 7% voor alle overige rijbanen. In hoge uitzonderingen mag 8% toegepast worden voor de overige rijbanen.<br />
<br />
==Verkanting in Groot-Brittannië en Noord-Ierland==<br />
De minimale toegepaste verkanting is 2,5 % dit om te verzekeren dat het water op de weg snel wordt afgevoerd. De verkanting kan op verschillende wijzen toegepast worden, door vanaf de trottoirrand een geheel verval van 2,5 tot 3 % te gebruiken over de hele weg of vanuit het midden van de weg naar beide zijden een verkanting van 2,5 tot 3 %.<br />
<br />
In boogstralen kan een extra verkanting worden toegepast om zo het verkeer te helpen met het nemen van de bocht. Deze verkanting gaat tot maximaal 7 % waarbij de weg op één oor ligt. De grootte van de verkanting hangt hierbij af van de straal van de bocht en de toegepaste ontwerpsnelheid bij deze bocht. Met de volgende formule is de verkanting te bepalen:<br />
<br />
S = V<sup>2</sup> / 2,828 * R waarin:<br />
* S: verkanting (superelevation)<br />
* V: ontwerpsnelheid (Design speed)<br />
* R: boogstraal in m. (radius of Curve m.)<br />
<br />
==Bronnen==<br />
* C.R.O.W. Handboek Wegontwerp. Ede: 2002<br />
* Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Richtlijnen Ontwerp Autosnelwegen. Datum onbekend<br />
* Highways Agency. Design manual for roads and bridges. 2008<br />
<br />
==In andere talen==<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} superelevation<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]<br />
<br />
[[Categorie:Wegbouwkunde]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Dwarshelling&diff=257380Dwarshelling2019-01-27T20:12:22Z<p>Snelwegfreak: Verwijst door naar Verkanting</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[verkanting]]<br />
<br />
[[Categorie:Wegbouwkunde]]<br />
[[Categorie:Begrippen]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestemming&diff=257379Bestemming2019-01-27T20:08:47Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Met '''bestemming''' wordt een plaats of object bedoeld die op een bewegwijzeringsbord is aangeduid. Een andere term die wordt gebruikt is 'doel'. Voorbeelden van bestemmingen op de bewegwijzering zijn de welbekende plaatsnamen en zogenaamde 'specifieke doelen'.<br />
<br />
Wat onder plaatsnamen wordt verstaan spreekt redelijk voor zich: dat zijn de dorpen en steden die eigen blauwe komborden hebben. Deze plaatsnamen worden in wit op blauw op de bewegwijzering geplaatst totdat de betreffende bestemmming is bereikt, conform het [[continuïteitsbeginsel]]. Na het kombord volgen meestal de zwart op witte aanduidingen naar wijken of het centrum. <br />
<br />
Onder specifieke doelen wordt verstaan: <br />
<br />
* Objecten. Meestal zijn dit de wijken, crematoria of ziekenhuizen. Deze worden in zwart op wit aangeduid;<br />
* Terreinen: onder andere de industrie- en bedrijventerreinen. Deze worden in zwart op wit aangeduid;<br />
* Toeristisch/recreatieve bestemmingen. Dit kunnen bijvoorbeeld musea zijn, stadions, recreatiegebieden, een strand, et cetera. Deze bestemmingen worden in wit op bruin aangeduid. <br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Vluchtheuvel&diff=257378Vluchtheuvel2019-01-27T19:51:25Z<p>Snelwegfreak: Verwijst door naar Verkeersgeleider</p>
<hr />
<div>#REDIRECT: [[Verkeersgeleider]]<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeersgeleider&diff=257377Verkeersgeleider2019-01-27T19:48:43Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Een '''verkeersgeleider''' (ook wel '''vluchtheuvel''') is een (meestal) verharde berm van beperkte lengte waarmee verkeersstromen kunnen worden gescheiden.<br />
<br />
Bijzondere verkeersgeleiders zijn:<br />
* het '''verkeerseiland'''; dit is een verkeersgeleider die gebruikt wordt om voetgangers te helpen bij het oversteken door een veilig rustpunt bij de oversteek van een brede weg te creëren<br />
* de '''middengeleider'''; deze ligt in het midden van de weg tussen twee rijrichtingen<br />
* het '''middeneiland'''; de combinatie van middengeleider en verkeerseiland<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Wegsloot&diff=257376Wegsloot2019-01-27T19:47:12Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Een '''wegsloot''' is een watergang naast een weg of rijbaan die als functie waterberging heeft. Het gaat in dit geval om de afwatering van alle verhard oppervlak, zoals asfalt, beton, klinkers, et cetera. Vaak hebben wegen in het buitengebied twee wegsloten, aan beide zijden van de rijbaan één. Dat heeft te maken met de [[verkanting]] waarin de [[rijbaan]] ligt. Enkelbaans wegen liggen meestal in een [[verkanting | dakprofiel]] waardoor het water twee kanten uit moet afwateren. <br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Wegbouwkunde]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Hartpuntpijl&diff=257375Hartpuntpijl2019-01-27T19:28:12Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>De hartpuntpijl is een alternatief voor de hartkoppijl, zie het artikel over [[pijlen op de bewegwijzering | pijlen]]. <br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Portaal&diff=257374Portaal2019-01-27T19:25:39Z<p>Snelwegfreak: Gehele artikel herschreven en aangevuld met nieuwe en uitgebreidere informatie.</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Kokerportaal_staal.jpg|thumb|right|300px|Stalen kokerportaal op het onderliggend wegennet.]]<br />
[[Afbeelding:Kokerportaal_agmi.jpg|thumb|right|300px|Aluminium kokerportaal van Agmi Traffic.]]<br />
<br />
Een '''portaal''' is een [[verkeerskundige draagconstructie]] (VDC) over één of meerdere [[rijbaan|rijbanen]], waaraan weggebonden systemen (zoals een [[matrixsignaalgever]]), [[DRIP]] of [[paneel|panelen]] ([[bewegwijzering]]) gemonteerd kunnen worden. Portalen worden toegepast sinds 1962, toen nog in de vorm van een koker. De eerste vakwerkportalen verschenen eind jaren '60. Langs de Nederlandse autosnelwegen is een vakwerkconstructie het meest gangbaar, hoewel sinds enkele jaren ook kokerportalen langs snelwegen te vinden zijn.<br />
<br />
==Kokerportaal==<br />
Kokerportalen zijn portalen die bestaan uit een kokerligger (rechthoekige koker) die op twee I-kolommen rust. Kokerportalen komen vooral voor op het onderliggend wegennet en worden gebruikt om met name bewegwijzering aan te monteren. In uitzonderingsgevallen kunnen kokerportalen ook gebruikt worden voor verkeerssignalering, zoals bij tunnels of op drukke wegen. In sommige gevallen komen kokerportalen ook op autosnelwegen voor, zoals op de A7 bij Zuidbroek.<br />
<br />
===Staal===<br />
De meeste kokerportalen zijn van oudsher van staal en zijn redelijk slank van vorm met relatief dunne kolommen en ligger. De kolommen van deze stalen kokerportalen gaan veelal enkele meters de grond in waar ze verankerd zijn. De laatste jaren echter is aluminium als materiaal in opmars en is er een ander type kokerportaal ontwikkeld. <br />
<br />
===Aluminium===<br />
Sinds 2005 worden aluminium kokerportalen geplaatst in Nederland. Deze kokerportalen lijken op de Franse portalen en worden gefabriceerd door Agmi Traffic. De kokerportalen zijn te herkennen aan de relatief dikke kolommen en ligger en het glimmende aluminium materiaal. De kolommen staan gemonteerd op een voetplaat, welke op een eigen fundering staan. Hierdoor kan het voorkomen dat bij zeer harde wind en een zwaar beladen portaal, het portaal bij de voetplaten breekt en omvalt. Een dergelijk incident vond plaats op de N470 bij Zoetermeer. <ref>https://www.omroepwest.nl/nieuws/3288948/Verkeersportaal-waait-om-en-komt-op-auto-terecht-in-Zoetermeer | Verkeersportaal waait om en komt op auto terecht in Zoetermeer, 20 november 2016, OmroepWest.</ref><br />
<br />
==Vakwerkportaal==<br />
Het vakwerkportaal is een constructie die bestaat uit een vakwerkligger (driehoekig van vorm) met driehoekige diagonalen. De ligger steunt op tenminste twee staanders (kolommen). De kolommen staan op hun beurt weer op een betonnen poer gemonteerd welke op betonnen heipalen staat. Op of in de ligger bevindt zich veelal nog een kabelgoot die kabels van bijvoorbeeld [[MTM]] vervoert van de signaalgevers naar de [[WKS]]. <br />
<br />
Vakwerkportalen bestaan sinds eind jaren '60. Destijds nog op verticale staanders (I-kolom). Midden jaren '70 verschenen de vakwerkportalen met de welbekende A-kolommen. De term A-kolom is afgeleid van de vorm van de kolommen, welke de vorm van de schuine zijden van de letter A heeft. <br />
<br />
Vakwerkportalen kunnen een lengte aannemen tussen de 10 en 50 meter. Langer dan 50 meter kan zeker, maar dan wordt het maatwerk. De lengte van het portaal gaat in stappen van 0,5 meter; de hoogte van het portaal gaat in stappen van 0,05 meter.<br />
<br />
[[Afbeelding:VDC2005.jpg|thumb|right|300px|Vakwerk combiportaal conform VDC 2005.]]<br />
[[Afbeelding:VDC2012.jpg|thumb|right|300px|Vakwerk combiportaal conform VDC 2012.]]<br />
<br />
''VDC 2005 versus VDC 2012''<br />
<br />
Het ontwerp van vakwerkportalen is een aantal jaar terug lichtelijk gewijzigd. De grootste wijziging is het meer uniformeren van het uiterlijk van alle typen vakwerkportalen. In VDC 2005 had het DRIP-portaal bijvoorbeeld fraaier vormgegeven kolommen en een net weggewerkte kabelgoot bovenin de vakwerkligger. In VDC 2012 is dit allemaal standaard geworden bij alle vakwerkportalen. Andere wijzigingen zitten in de vormgeving van de betonnen poeren, dikte van de kolommen en afmetingen van de diagonalen. <br />
<br />
===Signaleringsportaal===<br />
Het lichtste type portaal dat veel voorkomt op autosnelwegen is het signaleringsportaal. Dit portaal wordt gebruikt voor het monteren van matrixsignalering. Het is in principe niet de bedoeling ook bewegwijzering aan te brengen op signaleringsportalen, hoewel dit in enkele gevallen wel gebeurt.<br />
<br />
===Combiportaal===<br />
Het meest voorkomende type portaal boven autosnelwegen is tegenwoordig het combiportaal. De term ''combi'' slaat op het gecombineerd kunnen gebruiken van dit portaaltype voor zowel verkeerssignalering als bewegwijzering. Door het hogere gewicht is dit portaal zwaarder uitgevoerd dan een signaleringsportaal. <br />
<br />
Standaard combi-portalen bestaan als VDC-40 en VDC-60; het getal duidt op het aantal vierkante meters paneelomvang dat het portaal kan verdragen uit oogpunt van windbelasting. Bij grotere afmetingen (en grotere windbelasting) moeten de VDC's op maat worden gemaakt. Daarbij speelt ook de windklasse van het gebied waar het portaal wordt geplaatst een rol. <br />
<br />
===DRIP-portaal===<br />
In VDC 2005 was het ontwerp voor DRIP-portalen licht afwijkend vergeleken met de andere portaaltypen. Dit portaalontwerp bestaat uit een eigen portaalpoer, dikkere kolommen en een grotere vakwerkligger. De kabelgoot ligt niet meer onderin de ligger zoals bij kokerportalen, maar bovenop de ligger. Het portaal bevat een trap aan de rechter kolom en aan de achterkant van de ligger een bordes ten behoeve van onderhoud aan de DRIP.<br />
<br />
De kolom bevatte wat fraaiere, meer afgeronde vormen. In VDC 2012 is dit type kolom de standaard geworden voor elk type vakwerkportaal, waardoor er meer éénheid is in het uiterlijk van de verschillende portalen. Hiermee is het DRIP-portaal qua ontwerp niet meer afwijkend van de rest. <br />
<br />
== In andere talen ==<br />
<br />
* {{Taal_DE}} Schilderbrücke, Signalbrücke, LBA/VBA-Brücke<br />
* {{Taal_EN}} Gantry<br />
* {{Taal_PL}} Bramownica<br />
* Vlaams: Portiek<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:VDC2012.jpg&diff=257373Bestand:VDC2012.jpg2019-01-27T19:23:45Z<p>Snelwegfreak: {{Foto Captain007}}</p>
<hr />
<div>{{Foto Captain007}}</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:VDC2005.jpg&diff=257372Bestand:VDC2005.jpg2019-01-27T19:22:52Z<p>Snelwegfreak: {{Foto Captain007}}</p>
<hr />
<div>{{Foto Captain007}}</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Kokerportaal_agmi.jpg&diff=257371Bestand:Kokerportaal agmi.jpg2019-01-27T19:21:39Z<p>Snelwegfreak: {{Foto Captain007}}</p>
<hr />
<div>{{Foto Captain007}}</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Kokerportaal_staal.jpg&diff=257370Bestand:Kokerportaal staal.jpg2019-01-27T19:19:08Z<p>Snelwegfreak: {{Foto Captain007}}</p>
<hr />
<div>{{Foto Captain007}}</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeerskundige_draagconstructie&diff=257312Verkeerskundige draagconstructie2019-01-27T17:59:45Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Staalstelling.jpg|thumb|right|200px|Een ouderwetse staalstelling op de A59 bij Waalwijk. Foto: B. van der Velden]]<br />
Een '''verkeerskundige draagconstructie''' (VDC) is een constructie die verkeerstechnische installaties kan dragen. Denk daarbij aan [[matrixsignaalgever |(matrix)signalering]] en bewegwijzeringspanelen. Voorbeelden van VDC's zijn (staal)stellingen, masten, uithouders en [[portaal | portalen]].<br />
<br />
===Stellingen===<br />
[[Afbeelding:Aluminiumstelling.jpg|thumb|right|150px|Een aluminium stelling van Agmi in Oosterhout. Hier ook geschoord. Foto: B. van der Velden]]<br />
De bekendste en meest voorkomende vorm van een draagconstructie is de stelling. Deze komt voor in twee varianten. De ouderwetse en meest bekende is de staalstelling. Dit is een geschoorde vakwerkconstructie van buisprofielen. Deze ondersteuningsconstructie bestaat sinds de jaren '70 en staat bekend als een degelijke constructie.<br />
<br />
Sinds 2005 is er een nieuw soort stelling op de markt gekomen, namelijk de aluminium stelling van Agmi Trafic. Deze stelling bestaat uit aluminium H-profielen en is niet meer standaard geschoord, hoewel dat nu steeds vaker gebeurt. Deze aluminiumconstructie heeft in het verleden namelijk vaak te maken gehad met omwaaien bij harde wind, zeker als er een opzetbord was aangebracht. <br />
<br />
De stellingen zijn constructies die bewegwijzeringsborden laag in de berm (1,5 meter hoog) kunnen ondersteunen. Vanwege hun vaak slanke ontwerp wordt verondersteld dat deze constructies botsvriendelijk zijn, waardoor er geen geleiderail voor hoeft te staan, in tegenstelling tot masten en portalen.<br />
<br />
===Masten===<br />
Wanneer staalstellingen niet meer afdoende zijn of niet passen, bijvoorbeeld door een smalle berm of steil talud, kan worden gekozen voor een mastbord. Hierbij wordt een aluminium of stalen mast geplaatst waarop een bord wordt geplaatst. Meestal hangt een bermbord op 3,5 tot 4,6 meter hoogte. Deze hoge plaatsing kan voordelen hebben bij hoge intensiteiten of een hoog aandeel vrachtverkeer. Hierdoor wordt een bord namelijk minder snel 'geblokt', waarmee hij onzichtbaar raakt. Masten worden dikwijls gecombineerd met openbare verlichting of verkeerslichten. Dan heten ze combimasten.<br />
<br />
Het voordeel van mastborden is tegelijkertijd een nadeel. Doordat de borden hoog hangen vangt de mast veel wind (windbelasting). Het is dus belangrijk dat masten goed verankerd worden in de grond. Hoe groter het bord, hoe groter de windbelasting, hoe zwaarder en duurder de mast. Een ander nadeel is dat mastborden niet botsvriendelijk zijn en haast altijd moeten worden afgeschermd door een voertuigkering.<br />
<br />
===Uithouders===<br />
[[Afbeelding:Enkele_uithouder.jpg|thumb|right|200px|Een enkele uithouder wachtend op een (matrix)bord, op de nieuwe N18. Foto: C. Knüwer.]]<br />
Naast masten bestaan zogenaamde uithouders. Dit zijn constructies op een mast of op een I-staander met daaraan een uithouder. Op deze manier kunnen borden boven een vluchtstrook of boven één rijstrook gehangen worden zonder dat daarbij een compleet portaal nodig is. Het is daarmee een goedkopere oplossing voor een portaal.<br />
<br />
De uithouder kan één kant op wijzen (enkele uithouder) of twee kanten op wijzen (dubbele uithouder). De dubbele uithouders zijn vaak terug te vinden op splitsingspunten bij klaverbladknooppunten op autosnelwegen. <br />
<br />
===Portalen===<br />
<br />
Portalen zijn de duurste en meest 'luxe' vorm van VDC's. Dit zijn constructies die geheel over één of meerdere rijbanen spannen, waardoor borden of (matrix)signaalgevers precies boven de rijstroken kunnen hangen. Hierdoor zijn ze altijd en van ver af goed zichtbaar. Zie ook de pagina over [[portaal | portalen]].<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeerskundige_draagconstructie&diff=257282Verkeerskundige draagconstructie2019-01-27T13:38:36Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Staalstelling.jpg|thumb|right|200px|Een ouderwetse staalstelling op de A59 bij Waalwijk. Foto: B. van der Velden]]<br />
Een '''verkeerskundige draagconstructie''' (VDC) is een constructie die verkeerstechnische installaties kan dragen. Denk daarbij aan (matrix)signalering en bewegwijzeringspanelen. Voorbeelden van VDC's zijn (staal)stellingen, masten, uithouders en portalen.<br />
<br />
===Stellingen===<br />
[[Afbeelding:Aluminiumstelling.jpg|thumb|right|150px|Een aluminium stelling van Agmi in Oosterhout. Hier ook geschoord. Foto: B. van der Velden]]<br />
De bekendste en meest voorkomende vorm van een draagconstructie is de stelling. Deze komt voor in twee varianten. De ouderwetse en meest bekende is de staalstelling. Dit is een geschoorde vakwerkconstructie van buisprofielen. Deze ondersteuningsconstructie bestaat sinds de jaren '70 en staat bekend als een degelijke constructie.<br />
<br />
Sinds 2005 is er een nieuw soort stelling op de markt gekomen, namelijk de aluminium stelling van Agmi Trafic. Deze stelling bestaat uit aluminium H-profielen en is niet meer standaard geschoord, hoewel dat nu steeds vaker gebeurt. Deze aluminiumconstructie heeft in het verleden namelijk vaak te maken gehad met omwaaien bij harde wind, zeker als er een opzetbord was aangebracht. <br />
<br />
De stellingen zijn constructies die bewegwijzeringsborden laag in de berm (1,5 meter hoog) kunnen ondersteunen. Vanwege hun vaak slanke ontwerp wordt verondersteld dat deze constructies botsvriendelijk zijn, waardoor er geen geleiderail voor hoeft te staan, in tegenstelling tot masten en portalen.<br />
<br />
===Masten===<br />
Wanneer staalstellingen niet meer afdoende zijn of niet passen, bijvoorbeeld door een smalle berm of steil talud, kan worden gekozen voor een mastbord. Hierbij wordt een aluminium of stalen mast geplaatst waarop een bord wordt geplaatst. Meestal hangt een bermbord op 3,5 tot 4,6 meter hoogte. Deze hoge plaatsing kan voordelen hebben bij hoge intensiteiten of een hoog aandeel vrachtverkeer. Hierdoor wordt een bord namelijk minder snel 'geblokt', waarmee hij onzichtbaar raakt. Masten worden dikwijls gecombineerd met openbare verlichting of verkeerslichten. Dan heten ze combimasten.<br />
<br />
Het voordeel van mastborden is tegelijkertijd een nadeel. Doordat de borden hoog hangen vangt de mast veel wind (windbelasting). Het is dus belangrijk dat masten goed verankerd worden in de grond. Hoe groter het bord, hoe groter de windbelasting, hoe zwaarder en duurder de mast. Een ander nadeel is dat mastborden niet botsvriendelijk zijn en haast altijd moeten worden afgeschermd door een voertuigkering.<br />
<br />
===Uithouders===<br />
[[Afbeelding:Enkele_uithouder.jpg|thumb|right|200px|Een enkele uithouder wachtend op een (matrix)bord, op de nieuwe N18. Foto: C. Knüwer.]]<br />
Naast masten bestaan zogenaamde uithouders. Dit zijn constructies op een mast of op een I-staander met daaraan een uithouder. Op deze manier kunnen borden boven een vluchtstrook of boven één rijstrook gehangen worden zonder dat daarbij een compleet portaal nodig is. Het is daarmee een goedkopere oplossing voor een portaal.<br />
<br />
De uithouder kan één kant op wijzen (enkele uithouder) of twee kanten op wijzen (dubbele uithouder). De dubbele uithouders zijn vaak terug te vinden op splitsingspunten bij klaverbladknooppunten op autosnelwegen. <br />
<br />
===Portalen===<br />
<br />
Portalen zijn de duurste en meest 'luxe' vorm van VDC's. Dit zijn constructies die geheel over één of meerdere rijbanen spannen, waardoor borden of (matrix)signaalgevers precies boven de rijstroken kunnen hangen. Hierdoor zijn ze altijd en van ver af goed zichtbaar. Zie ook de pagina over [[portaal | portalen]].<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeerskundige_draagconstructie&diff=257281Verkeerskundige draagconstructie2019-01-27T13:36:38Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Staalstelling.jpg|thumb|right|200px|Een ouderwetse staalstelling op de A59 bij Waalwijk.]]<br />
Een '''verkeerskundige draagconstructie''' (VDC) is een constructie die verkeerstechnische installaties kan dragen. Denk daarbij aan (matrix)signalering en bewegwijzeringspanelen. Voorbeelden van VDC's zijn (staal)stellingen, masten, uithouders en portalen.<br />
<br />
===Stellingen===<br />
[[Afbeelding:Aluminiumstelling.jpg|thumb|right|150px|Een aluminium stelling van Agmi. Hier ook geschoord.]]<br />
De bekendste en meest voorkomende vorm van een draagconstructie is de stelling. Deze komt voor in twee varianten. De ouderwetse en meest bekende is de staalstelling. Dit is een geschoorde vakwerkconstructie van buisprofielen. Deze ondersteuningsconstructie bestaat sinds de jaren '70 en staat bekend als een degelijke constructie.<br />
<br />
Sinds 2005 is er een nieuw soort stelling op de markt gekomen, namelijk de aluminium stelling van Agmi Trafic. Deze stelling bestaat uit aluminium H-profielen en is niet meer standaard geschoord, hoewel dat nu steeds vaker gebeurt. Deze aluminiumconstructie heeft in het verleden namelijk vaak te maken gehad met omwaaien bij harde wind, zeker als er een opzetbord was aangebracht. <br />
<br />
De stellingen zijn constructies die bewegwijzeringsborden laag in de berm (1,5 meter hoog) kunnen ondersteunen. Vanwege hun vaak slanke ontwerp wordt verondersteld dat deze constructies botsvriendelijk zijn, waardoor er geen geleiderail voor hoeft te staan, in tegenstelling tot masten en portalen.<br />
<br />
===Masten===<br />
Wanneer staalstellingen niet meer afdoende zijn of niet passen, bijvoorbeeld door een smalle berm of steil talud, kan worden gekozen voor een mastbord. Hierbij wordt een aluminium of stalen mast geplaatst waarop een bord wordt geplaatst. Meestal hangt een bermbord op 3,5 tot 4,6 meter hoogte. Deze hoge plaatsing kan voordelen hebben bij hoge intensiteiten of een hoog aandeel vrachtverkeer. Hierdoor wordt een bord namelijk minder snel 'geblokt', waarmee hij onzichtbaar raakt. Masten worden dikwijls gecombineerd met openbare verlichting of verkeerslichten. Dan heten ze combimasten.<br />
<br />
Het voordeel van mastborden is tegelijkertijd een nadeel. Doordat de borden hoog hangen vangt de mast veel wind (windbelasting). Het is dus belangrijk dat masten goed verankerd worden in de grond. Hoe groter het bord, hoe groter de windbelasting, hoe zwaarder en duurder de mast. Een ander nadeel is dat mastborden niet botsvriendelijk zijn en haast altijd moeten worden afgeschermd door een voertuigkering.<br />
<br />
===Uithouders===<br />
[[Afbeelding:Enkele_uithouder.jpg|thumb|right|200px|Een enkele uithouder wachtend op een (matrix)bord, op de nieuwe N18.]]<br />
Naast masten bestaan zogenaamde uithouders. Dit zijn constructies op een mast of op een I-staander met daaraan een uithouder. Op deze manier kunnen borden boven een vluchtstrook of boven één rijstrook gehangen worden zonder dat daarbij een compleet portaal nodig is. Het is daarmee een goedkopere oplossing voor een portaal.<br />
<br />
De uithouder kan één kant op wijzen (enkele uithouder) of twee kanten op wijzen (dubbele uithouder). De dubbele uithouders zijn vaak terug te vinden op splitsingspunten bij klaverbladknooppunten op autosnelwegen. <br />
<br />
===Portalen===<br />
<br />
Portalen zijn de duurste en meest 'luxe' vorm van VDC's. Dit zijn constructies die geheel over één of meerdere rijbanen spannen, waardoor borden of (matrix)signaalgevers precies boven de rijstroken kunnen hangen. Hierdoor zijn ze altijd en van ver af goed zichtbaar. Zie ook de pagina over [[portaal | portalen]].<br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeerskundige_draagconstructie&diff=257280Verkeerskundige draagconstructie2019-01-27T13:35:02Z<p>Snelwegfreak: Nieuwe pagina aangemaakt met 'Een ouderwetse staalstelling op de A59 bij Waalwijk. Een '''verkeerskundige draagconstructie''' (VDC) is een cons...'</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Staalstelling.jpg|thumb|right|200px|Een ouderwetse staalstelling op de A59 bij Waalwijk.]]<br />
Een '''verkeerskundige draagconstructie''' (VDC) is een constructie die verkeerstechnische installaties kan dragen. Denk daarbij aan (matrix)signalering en bewegwijzeringspanelen. Voorbeelden van VDC's zijn (staal)stellingen, masten, uithouders en portalen.<br />
<br />
===Stellingen===<br />
[[Afbeelding:Aluminiumstelling.jpg|thumb|right|150px|Een aluminium stelling van Agmi. Hier ook geschoord.]]<br />
De bekendste en meest voorkomende vorm van een draagconstructie is de stelling. Deze komt voor in twee varianten. De ouderwetse en meest bekende is de staalstelling. Dit is een geschoorde vakwerkconstructie van buisprofielen. Deze ondersteuningsconstructie bestaat sinds de jaren '70 en staat bekend als een degelijke constructie.<br />
<br />
Sinds 2005 is er een nieuw soort stelling op de markt gekomen, namelijk de aluminium stelling van Agmi Trafic. Deze stelling bestaat uit aluminium H-profielen en is niet meer standaard geschoord, hoewel dat nu steeds vaker gebeurt. Deze aluminiumconstructie heeft in het verleden namelijk vaak te maken gehad met omwaaien bij harde wind, zeker als er een opzetbord was aangebracht. <br />
<br />
De stellingen zijn constructies die bewegwijzeringsborden laag in de berm (1,5 meter hoog) kunnen ondersteunen. Vanwege hun vaak slanke ontwerp wordt verondersteld dat deze constructies botsvriendelijk zijn, waardoor er geen geleiderail voor hoeft te staan, in tegenstelling tot masten en portalen.<br />
<br />
===Masten===<br />
Wanneer staalstellingen niet meer afdoende zijn of niet passen, bijvoorbeeld door een smalle berm of steil talud, kan worden gekozen voor een mastbord. Hierbij wordt een aluminium of stalen mast geplaatst waarop een bord wordt geplaatst. Meestal hangt een bermbord op 3,5 tot 4,6 meter hoogte. Deze hoge plaatsing kan voordelen hebben bij hoge intensiteiten of een hoog aandeel vrachtverkeer. Hierdoor wordt een bord namelijk minder snel 'geblokt', waarmee hij onzichtbaar raakt. Masten worden dikwijls gecombineerd met openbare verlichting of verkeerslichten. Dan heten ze combimasten.<br />
<br />
Het voordeel van mastborden is tegelijkertijd een nadeel. Doordat de borden hoog hangen vangt de mast veel wind (windbelasting). Het is dus belangrijk dat masten goed verankerd worden in de grond. Hoe groter het bord, hoe groter de windbelasting, hoe zwaarder en duurder de mast. Een ander nadeel is dat mastborden niet botsvriendelijk zijn en haast altijd moeten worden afgeschermd door een voertuigkering.<br />
<br />
===Uithouders===<br />
[[Afbeelding:Enkele_uithouder.jpg|thumb|right|200px|Een enkele uithouder wachtend op een (matrix)bord, op de nieuwe N18.]]<br />
Naast masten bestaan zogenaamde uithouders. Dit zijn constructies op een mast of op een I-staander met daaraan een uithouder. Op deze manier kunnen borden boven een vluchtstrook of boven één rijstrook gehangen worden zonder dat daarbij een compleet portaal nodig is. Het is daarmee een goedkopere oplossing voor een portaal.<br />
<br />
De uithouder kan één kant op wijzen (enkele uithouder) of twee kanten op wijzen (dubbele uithouder). De dubbele uithouders zijn vaak terug te vinden op splitsingspunten bij klaverbladknooppunten op autosnelwegen. <br />
<br />
===Portalen===<br />
<br />
Portalen zijn de duurste en meest 'luxe' vorm van VDC's. Dit zijn constructies die geheel over één of meerdere rijbanen spannen, waardoor borden of (matrix)signaalgevers precies boven de rijstroken kunnen hangen. Hierdoor zijn ze altijd en van ver af goed zichtbaar. Zie ook de pagina over [[portaal | portalen]].</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Aluminiumstelling.jpg&diff=257279Bestand:Aluminiumstelling.jpg2019-01-27T13:32:13Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Enkele_uithouder.jpg&diff=257278Bestand:Enkele uithouder.jpg2019-01-27T13:30:41Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Mastbord_OWN.jpg&diff=257277Bestand:Mastbord OWN.jpg2019-01-27T13:29:38Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Staalstelling.jpg&diff=257276Bestand:Staalstelling.jpg2019-01-27T13:27:44Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Verkeersbord&diff=257272Verkeersbord2019-01-27T12:56:28Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:RVV verkeersborden.png|thumb|right|600px|Alle [[RVV]]-verkeersborden in Nederland.]]<br />
[[Afbeelding:Verkeersborden RVV 1966.png|thumb|right|600px|Alle RVV-1966 verkeersborden in Nederand.]]<br />
'''Verkeersborden''' zijn één van de drie [[verkeersteken]]s die de [[wegbeheerder]] kan gebruiken om het [[verkeer]] op de [[weg]] te regelen. De andere twee zijn [[verkeerslicht]]en en verkeerstekens op het wegdek ([[markering]]). Verkeerstekens in het algemeen en borden in het bijzonder geven aanwijzingen aan verkeersdeelnemers over hoe zich te gedragen op de weg.<br />
<br />
Verkeersborden zijn er in verschillende categorieën. Sommige geven verboden weer voor het [[wegverkeer]] in het algemeen of bestuurders van bepaalde voertuigen in het bijzonder, andere verkeersborden leggen juist verplichtingen op of geven informatie aan de verkeersdeelnemer. De basis voor de meeste verkeersborden werd gelegd op het International Road Congress in Rome in 1908. Het uiterlijk van de borden werd het laatst vastgesteld in 1968 tijdens de [[Weense conventie 1968|Weense conventie]].<br />
<br />
Sommige borden zijn niet altijd nodig of gewenst: de wegbeheerder kan dan door middel van een [[kantelwalspaneel | wisselbord]] (of -wegwijzer) of een elektronisch [[matrixbord]] de verkeerssituatie veranderen.<br />
<br />
===Categorieën verkeersborden===<br />
<br />
Zie ook [[Lijst van Nederlandse verkeersborden]].<br />
<br />
In Nederland zijn de verkeersborden gedefinieerd in het [[Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens]] van 1990. Dit RVV stelt voor Nederland de<br />
volgende verkeersborden vast:<br />
<br />
*Verkeersborden - Serie A: Snelheid<br />
*Verkeersborden - Serie B: Voorrang<br />
*Verkeersborden - Serie C: Geslotenverklaring<br />
*Verkeersborden - Serie D: Rijrichting<br />
*Verkeersborden - Serie E: Parkeren en stilstaan<br />
*Verkeersborden - Serie F: Overige geboden en verboden<br />
*Verkeersborden - Serie G: Verkeersregels<br />
*Verkeersborden - Serie H: Bebouwde kom<br />
*Verkeersborden - Serie J: Waarschuwing<br />
*Verkeersborden - Serie K: Bewegwijzering<br />
*Verkeersborden - Serie L: Informatie<br />
<br />
De regels voor het plaatsen en verwijderen van verkeersborden zijn te vinden in het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer ([[BABW]]) van 26 juli 1990. Voor de plaatsing van een verkeersbord moet de [[wegbeheerder]] eerst een [[verkeersbesluit]] nemen.<br />
<br />
==In andere talen==<br />
<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} traffic sign<br />
* {{Sjabloon:Taal_DE}} Verkehrsschild (fysieke bord), Verkehrszeichen (teken op het bord conform StVO)<br />
* {{Sjabloon:Taal_FR}} panneau<br />
* {{Sjabloon:Taal_PL}} znak drogowy<br />
* {{Sjabloon:Taal_DK}} vejskilt, trafikskilt, færdselsskilt, færdselstavle<br />
<br />
==Externe links==<br />
<br />
* [http://www.wegcode.be/wet.php?wet=1&node=art65 Website met alle verkeerstekens in België]<br />
* [http://www.verkeerstekens.nl Website met alle verkeerstekens in Nederland]<br />
* [http://www.brombeer.net/signs Website met foto's van snelwegbewegwijzering over de hele wereld]<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie: Bebakening en markering]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Geleiderail&diff=257271Geleiderail2019-01-27T12:53:00Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Geleiderail.jpg|thumb|right|350px|Een gevorkte geleiderail bij een kunstwerk, klasse H1 of H2.]]<br />
<br />
Een '''geleiderail''' (spreektaal: ''vangrail'') is een voorziening langs een rijbaan die moet voorkomen dat voertuigen op een andere [[rijbaan]] of van de weg geraken, dan wel tegen een obstakel aanrijden die bij een aanrijding een groot risico oplevert. <br />
<br />
De geleiderail is ontstaan na een groot aantal zogenaamde ''middenbermperforaties'' op autosnelwegen in de jaren '50 en '60, die veelal dodelijk afliepen. Daartoe werd in eerste instantie zogenaamd ''olifantsdraad'' toegepast, maar bij gebleken onvoldoende werking daarvan is eind jaren '60 het autosnelwegennet op grote schaal voorzien van geleiderails. Op het onderliggende wegennet komen geleiderails minder vaak voor. In Nederland staat 7.409 kilometer geleiderail langs de rijkswegen. (2012)<br />
<br />
Geleiderails zijn meestal van thermisch verzinkt staal, maar er bestaan ook geleiderails die gebruikmaken van andere materialen zoals hout en aluminium. Naast traditionele geleiderails worden regelmatig betonnen [[barrier|barriers]] toegepast.<br />
<br />
==Geschiedenis==<br />
[[Afbeelding:Rw13.jpg|thumb|right|350px|De in 1960 verbrede A13 had een rijbaanscheiding - maar nog geen geleiderails.]]<br />
[[Afbeelding:Uitbuiging_geleiderail.png|thumb|right|350px|Het uitbuigen van geleiderails. Dubbelzijdige versus enkelzijdige geleiderail.]]<br />
Oorspronkelijk werden langs autosnelwegen en andere wegen geen geleiderails toegepast, behalve langs de zijkanten van viaducten en bruggen. De meeste middenbermen waren relatief smal en vaak beplant. Ook stonden er betonnen paaltjes in de middenberm, die later gevaarlijk bleken bij aanrijdingen met hoge snelheid, vooral omdat het verkeer vanaf de jaren 50 veel sneller kon rijden dan voorheen. In 1965 werd de geleiderail in Nederland geïntroduceerd en daarna op vrij snel op grote schaal geïmplementeerd, zeker bij nieuwe snelwegen, waar er in de jaren 60 en 70 nogal wat van aangelegd werden. Ook langs reeds bestaande snelwegen werden geleiderails geïnstalleerd om de verkeersveiligheid te vergroten. Vanaf de implementatie van geleiderails nam het aantal verkeersdoden ook sterk af, wat deels toe te schrijven was aan geleiderails, frontale aanrijdingen konden immers voorkomen worden. Geleiderails worden vrijwel altijd toegepast, behalve op snelwegen met zeer brede middenbermen, zoals op de Veluwe en op enkele routes in Drenthe.<br />
<br />
Nederland heeft jarenlang dubbelzijdige geleiderails geplaatst in de middenberm en buitenbermen, waar elders in Europa veelvuldig slechts enkelzijdige geleiderails zijn geplaatst. Sinds 2015 mogen de Nederlandse geleiderails volgens de NEN-norm niet meer opgenomen worden in een contract, maar moet van de Europese CE-normen worden uitgegaan, die gebaseerd zijn op prestatieklasse in plaats van een specifiek ontwerp.<ref>[https://www.crow.nl/blog/oktober-2017/hoe-zit-het-nu-eigenlijk-met-geleiderail-in-raw Hoe zit het nu eigenlijk met geleiderail in RAW? | crow.nl]</ref> Dit heeft als resultaat dat er de laatste jaren veel meer verschillende typen en ontwerpen geleiderail worden geplaatst in Nederland. Hoewel al deze geleiderails voldoen aan de Europese normen, werken ze in de praktijk toch vaak minder dan de conventionele Nederlandse geleiderails van 60 of 80 cm breed.<br />
<br />
Een groot voordeel van de dubbelzijdige geleiderails van 60 of 80 cm breed is namelijk dat als deze aangereden worden, op zijn zij buigen. Hierdoor blijft de constructie altijd 60 tot 75 cm hoog, waardoor een voertuig niet over de geleiderail heen kan schieten en perfect opgevangen wordt. Bovendien behoudt de geleiderail, bij een nieuwe aanrijding, deels zijn werking doordat hij nog overeind staat. Bij enkelzijdige geleiderails schieten voertuigen sneller over de rail heen zonder dat deze het voertuig opvangt. Ook hebben ze daadwerkelijk minder kracht om een voertuig op te vangen, doordat de constructie smaller en eenvoudiger is. <br />
<br />
==Geleiderail vs. barrier en cable barrier==<br />
<br />
''Zie ook [[cable barrier]].''<br />
<br />
Onder een geleiderail wordt een stalen of aluminium geleiderail verstaan. Onder een barrier verstaat men betonnen voertuigkeringen ([[jersey barrier]]s) en onder een [[cable barrier]] verstaat men een systeem dat met stalen kabels werkt.<br />
<br />
Geleiderails zijn primair ontworpen voor lichtere voertuigen en worden meestal toegepast vanuit het oogpunt van esthetiek en hun keerkracht. De geleiderails van de keerklasse H4a en H4b doen qua prestatie niet onder voor betonnen barriers. Een belangrijk voordeel van geleiderails is dat deze kunnen uitbuigen, waardoor de energie van de impact enigszins geabsorbeerd wordt, in tegenstelling tot een betonnen barriers, die niet kunnen uitbuigen. Bij geleiderails kan, afhankelijk van de hoek van de aanrijding, letselschade gereduceerd worden. <br />
<br />
Cable barriers worden voornamelijk in Scandinavië toegepast op wegen met lage verkeersintensiteiten. Geleiderails worden meestal meer esthetisch beschouwd dan betonnen barriers. Bovendien zijn er minder problemen met de afvoer van regenwater.<br />
<br />
==Kritiek==<br />
[[Afbeelding:Verroeste geleiderail.jpg|thumb|right|350px|Een verroeste en verzakte geleiderail (inmiddels vervangen).]]<br />
De voornaamste kritiekpunten van geleiderails is het gebrek aan reparatie en onderhoud of de te lage prestatieklasse. <br />
<br />
Geleiderails worden doorgaans geïnstalleerd om objecten af te schermen en frontale ongevallen op wegen met twee of meer rijbanen te vermijden. Op plekken met een voldoende obstakelvrije afstand worden doorgaans geen geleiderails geïnstalleerd, behalve op gevaarpunten. Hierdoor kunnen ongevallen voorkomen waarbij voertuigen in het water naast de autosnelweg terecht komen, ook als er voldoende obstakelvrije afstand is. Het volledig afschermen van alle autosnelwegen wordt te duur geacht ten opzichte van de baten. <br />
<br />
Het gebrek aan reparatie is in Nederland geen probleem. Geleiderails worden vaak direct gerepareerd, en omdat geleiderails uit segmenten bestaan kan dit ook eenvoudig en snel gedaan worden. In het andere landen is dit niet altijd zo vanzelfsprekend. Onderhoud kan een probleem zijn, met name waar geleiderails soms verroest of verzakt zijn, die de integriteit van de geleiderail kunnen aantasten. <br />
<br />
Een te lage prestatieklasse wordt soms ook genoemd als punt van kritiek, aangezien veel geleiderails al in de jaren '60 en '70 zijn geïnstalleerd, maar waarbij het aantal vrachtwagens in de loop der jaren is gestegen, waardoor het standaard prestatieniveau H2 niet altijd meer voldoet. Het vervangen van lange trajecten geleiderail van H2 naar H4b is echter een prijzige opgave, en het aantal ongevallen waarbij vrachtwagens door de geleiderails breken zijn relatief gering.<br />
<br />
Bedenk daarbij ook dat de inzittenden van personenauto's een kans op zwaarder letsel hebben bij aanrijdingen met starre constructies, zoals een sterkere geleiderail of een betonnen barrier. Uitgangspunt is daarom altijd: geen voertuigkering als het niet noodzakelijk is én als ze geplaatst worden zo flexibel mogelijk. <br />
<br />
Uit Brits onderzoek van Highways Agency blijkt dat een "very high containment barrier" (H4) alleen kosten-effectief is als deze meer dan 15 keer per 50 jaar per 1 kilometer geleiderail geraakt worden.<br />
<br />
==Typen==<br />
[[Afbeelding:N348 houten geleiderail.jpg|thumb|right|350px|Een houten geleiderail langs de [[N348 (Nederland)|N348]] tussen Dieren en Brummen.]]<br />
===Prestatieniveaus===<br />
<br />
Geleiderails worden ingedeeld in prestatieniveaus;<br />
<br />
* T1 t/m T3 voor tijdelijke voertuigkeringen<br />
* N1 en N2 voor normale voertuigkeringen (voornamelijk [[GOW]]/[[ETW]])<br />
* H1 t/m H3 voor hoge prestatie (veelal autosnelwegen)<br />
* H4a en H4b voor zeer hoge prestatie (veelal kunstwerken of gevaarpunten op autosnelwegen)<br />
<br />
===Specificaties===<br />
<br />
De klassen H1, H2 en H4 geven de keerkracht van barriers aan. Langs autosnelwegen wordt meestal de klasse H2 gebruikt, vroeger ook wel H1. Op gevaarpunten, zoals op [[kunstwerk]]en, wordt ook wel de klasse H4 gebruikt, deze kunnen ook zware vrachtwagens keren. Bij meer dan 3.000 zware voertuigen per etmaal wordt vaak de klasse H4b aangeraden. Daarnaast zijn er de W-klassen voor de uitbuiging van de geleiderails (werkingsbreedte), deze varieert van W1 (0,60 m) tot W8 (3,50 m). Langs de Nederlandse autosnelwegen vindt men voornamelijk klasse H1-W6 tot H2-W8. Op rijkswegen mogen bij werkzaamheden enkel geleiderails van de prestatieklasse T3 of hoger gebruikt worden, aangezien dit de enige is die ook op vrachtverkeer worden getest. De hoogte van de geleiderails in Nederland is 0,75 meter, hierbij kunnen bij hogere voertuigen nog koprollen voorkomen, vanaf 1,30 meter gebeurt dit vrijwel nooit.<br />
<br />
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"<br />
! Klasse !! Werkende breedte (m)<br />
|-<br />
| W1 || 0,60<br />
|-<br />
| W2 || 0,80<br />
|-<br />
| W3 || 1,00<br />
|-<br />
| W4 || 1,30 <br />
|-<br />
| W5 || 1,70<br />
|-<br />
| W6 || 2,10<br />
|-<br />
| W7 || 2,50<br />
|-<br />
| W8 || 3,50<br />
|}<br />
<br />
===Kosten===<br />
<br />
De kosten van een geleiderail is afhankelijk van diverse factoren, zoals de uitvoeringsvariant, de stevigheid, de prestatieklasse en de locatie.<br />
<br />
Een dubbelzijdige geleiderail kost circa € 200.000,- per kilometer. Betonnen barriers kosten ongeveer het dubbele, € 340.000 tot € 400.000 per kilometer. Vanwege aanrijdingen en daaruit voortvloeiende schade aan de geleiderail, zijn de operationele kosten van geleiderails wel groter dan die van barriers, omdat ze frequent gerepareerd moeten worden.<br />
<br />
== In andere talen ==<br />
* {{Sjabloon:Taal_EN}} safety barrier, crash barrier<br />
* {{Sjabloon:Taal_DE}} Leitplanke<br />
* {{Sjabloon:Taal_FR}} glissière (de sécurité) <br />
* {{Sjabloon:Taal_HR}} odbojna ograda<br />
* {{Sjabloon:Taal_PL}} bariera przeciwwypadkowa<br />
* {{Sjabloon:Taal_RS}} одбојна ограда<br />
* {{Sjabloon:Taal_DK}} autoværn<br />
* Vlaams: vangrail<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Uitbuiging_geleiderail.png&diff=257270Bestand:Uitbuiging geleiderail.png2019-01-27T12:52:21Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Barrier&diff=257268Barrier2019-01-27T12:02:17Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>Een '''barrier''' is een geleidingswand van een bepaald materiaal met een speciale profilering van het aanrijdingsvlak.<br />
<br />
Om een rijbaan te beveiligen wordt er vaak een [[geleiderail]] geplaatst die voorkomt dat voertuigen die van de weg raken tegen een object aanrijden of op de verkeerde rijbaan terechtkomen. Op sommige locaties is er echter onvoldoende ruimte voor een geleiderail, bijvoorbeeld omdat de ruimte tussen twee rijbanen te smal is. In zo'n geval wordt dan vaak een barrier geplaatst. Een voorbeeld hiervan is te vinden op de [[N44 (Nederland)|N44]] door Wassenaar en de N200 tussen Halfweg en Amsterdam. Ook de [[N50 (Nederland)|N50]] tussen [[knooppunt Hattemerbroek]] en Kampen kent een barrier als scheiding tussen de twee rijrichtingen. De barrier op de N50 bestaat niet uit losse betonsegmenten, maar is als lange sliert ter plekke geproduceerd en in stukken gezaagd.<br />
<br />
Een barrier wordt vaak toegepast in tijdelijke situaties, omdat deze makkelijker te plaatsen is dan een geleiderail. Bij wegwerkzaamheden zijn ze dan ook vaak te zien. <br />
<br />
==Soorten barriers==<br />
Barriers worden gemaakt van staal, beton of kunststof. Kunststof barriers worden bijna uitsluitend gebruikt in tijdelijke situaties, waarbij de barrierdelen afwisselend in rood en wit zijn uitgevoerd. Ze zijn vaak verzwaard met water of zand en worden niet verankerd. Dit type barrier is ongeschikt voor gebruik bij hoge snelheden.<br />
<br />
===Wiconbarrier===<br />
Een speciaal type is de zogenaamde "Wicon"-barrier. Deze barrier heeft een speciale voorziening waarin een wiel van het voertuig klem komt te zitten. Zo wordt voorkomen dat een voertuig ongecontroleerd terugkaatst de rijbaan op en zo anderen in gevaar kan brengen. Wicon-barriers worden nog maar weinig toegepast.<br />
<br />
[[Afbeelding:Profiel_Jersey_vs_Step_Barrier.png|thumb|300px|right|Vormgeving Jersey Barrier versus Step Barrier.]]<br />
===Jersey barrier===<br />
Een '''Jersey Barrier''' is een betonnen muur die [[rijbaan|rijbanen]] scheidt op [[autosnelweg]]en. Ze zijn ontworpen om ervoor te zorgen dat voertuigen niet op de verkeerde weghelften kunnen komen bij incidenten. Ze worden ook in het leger gebruikt tegen autobommen. Ze staan in het westen van de [[Verenigde Staten]] ook bekend als '''K-rails''' of '''Traffic Dividers'''. De Jersey Barrier heeft een kenmerkende vorm met onderin een vrij schuin deel en een rechter vervolg. Het nadeel van deze barriervorm is het schuine gedeelte onderin: deze veroorzaakt veel zogenaamde 'roll-overs', oftewel voertuigen die over de kop gaan als zij dit schuine gedeelte raken. In Nederland werd de Jersey Barrier toegepast tot eind jaren '90, waarna deze grotendeels vervangen werd door de nieuwere Step Barrier. In landen als [[België]] en [[Duitsland]] zijn de Jerseys al langer gemeengoed.<br />
<br />
[[Afbeelding:N50 2+1.jpg|thumb|240px|right|Een Step Barrier op de N50 bij Kampen.]]<br />
===Step Barrier===<br />
Door de nadelige vormgeving van de Jersey Barrier is een nieuw type barrier ontwikkeld: de Step Barrier. De naam verklapt al een beetje de vorm van de barrier. Onderin heeft de barrier een vrij hoge band van 250 mm hoog met een flauwe schuinte. Daarboven volgt een versmalling van 50 mm hoog en breed waarna de barrier tot 900 mm naar boven loopt met dezelfde schuinte als onderin. Vooral het ontwerp van de hoge 'step' onderin, moeten de roll-overs tot het verleden behoren. <br />
<br />
In Nederland krijgt de Step Barrier sinds eind jaren '90 de voorkeur boven de Jersey Barrier vanwege het veiligere ontwerp. Barriers worden in Nederland alleen toegepast als het niet anders kan, in verband met ruimte bijvoorbeeld. Zo zijn er bij de N50 nabij Kampen en de A35 bij Almelo Step Barriers toegepast. Idealiter wordt echter nog steeds de traditionele [[vangrail]] toegepast. <br />
<br />
===Cable barrier===<br />
<br />
''Zie ook [[Cable barrier]].'' <br />
<br />
Een cable barrier is een rijbaanscheiding in de vorm van stalen kabels.<br />
<br />
===Houten barrier===<br />
<br />
Een alternatieve materiaalkeuze is hout. Deze worden sinds 2010 op wat grotere schaal toegepast langs provinciale wegen in Nederland, zoals in [[Gelderland]] en [[Overijssel]]. Houten barriers hebben een hoge keerkracht, en zijn esthetisch mooier dan stalen of betonnen barriers.<br />
<br />
===Zipper barrier===<br />
<br />
Een [[zipper barrier]] is een verplaatsbare barrier om tijdelijk of permanent [[wisselstrook|wisselstroken]] te creëren. <br />
<br />
==Gebruik en ontwikkeling==<br />
<br />
De Jersey Barrier is ontwikkeld in het Stevens Institute of Technology in Hoboken, in [[New Jersey]], onder het toezicht van het [[Department of Transportation]] van die staat. Daar is ook de barrier naar vernoemd. Een typische Jersey Barrier is 3 voet hoog (91 centimeter) en is van gestort beton gemaakt. De barrier is zo ontworpen om de meeste krachten weg te nemen in geval van een aanrijding. Door de schuin aflopende voet rijdt een uit controle geraakt voertuig er tegenop zonder er frontaal op te knallen. Ze zijn vooral ontworpen in een tijd toen gewone [[vangrail]]s niet afdoende bleken tijdens aanrijdingen. Sindsdien is de [[vangrail]] verbeterd, en bij correcte toepassing ook afdoende bij aanrijdingen. Het nadeel van een Jersey Barrier is dat vooral bij betonnen snelwegen, zoals veel aangelegd zijn in stedelijke gebieden in de [[Verenigde Staten]] dat de snelwegen nogal massaal ogen, als één betonnen massa. Een vangrail breekt dit beeld enigszins. <br />
<br />
Er bestaan ook goedkopere en lichtgewicht plastic barriers in dezelfde vorm. Deze hebben niet dezelfde stevigheid als een betonnen barrier, en kan gebruikt worden om wegwerkzaamheden af te schermen op wegen met een lagere snelheid. Ze zijn niet geschikt om voertuigen mee tegen te houden. Andere vormen van barriers zijn metalen afscheidingen, die vaak bij tijdelijke situaties, zoals wegwerkzaamheden gebruikt worden. In [[Nederland]] kunnen Jersey Barriers ook worden aangelegd met langzaam rijdende betonstorters, in plaats van losse segmenten. Dit is onder meer toegepast op de N50. Hiermee kan de hoogte ook op de wensen van de wegbeheerder worden aangepast. Een Jersey Barrier wordt ook toegepast in de middenberm van snelwegen waarbij er twee rijen barriers staan gevuld met aarde. Dit minimaliseert de kans dat een voertuig op de andere weghelft raakt aanzienlijk.<br />
<br />
In [[Duitsland]] zijn met name in de staat [[Nordrhein-Westfalen]] defecten ontdekt aan oudere jersey barriers die ter plekke gestort zijn. Er ontstaan scheuren in en de kerende werking kan niet meer gegarandeerd worden. Het betreft 900 kilometer jersey barriers.<ref>[http://www.strassen.nrw.de/service/presse/meldungen/2014/140804-02.html A4: Risse in Betonschutzwänden zwischen Olpe und Eckenhagen | strassen.nrw.de]</ref><br />
<br />
== In andere talen ==<br />
<br />
* {{Taal_EN}} jersey barrier<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Begrippen]]<br />
[[Categorie:Woordenboek]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Profiel_Jersey_vs_Step_Barrier.png&diff=257267Bestand:Profiel Jersey vs Step Barrier.png2019-01-27T11:59:07Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Pijlen_op_de_bewegwijzering&diff=257265Pijlen op de bewegwijzering2019-01-27T11:29:54Z<p>Snelwegfreak: /* Chevronpijl */</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Contourpijlen_en_streepjes.png|thumb|right|300px|Pijlen en contouren.]]<br />
<br />
Een zeer essentieel onderdeel van [[bewegwijzering]] is de pijl of '''pijlen'''. Elk bord dat een richting of rijstrook aanduidt bevat een pijl. De pijl is essentieel voor het richtinggevende karakter van bewegwijzering. Er zijn verschillende vormen van pijlen: <br />
<br />
* Hartkoppijl<br />
* Blokpijl<br />
* Open pijl<br />
* Chevronpijl<br />
<br />
In Nederland zijn alle pijlsoorten gebruikt in de geschiedenis van de bewegwijzering, maar sinds 2014 wordt alleen nog de hartkoppijl gebruikt. <br />
<br />
''Richtingpijlen versus rijstrookpijlen''<br />
<br />
In de bewegwijzeringssystematiek wordt onderscheid gemaakt tussen richtingpijlen en rijstrookpijlen. Richtingpijlen zijn pijlen die een rijbaan aanduiden, bijvoorbeeld rechtdoor, linksaf of rechtsaf. Rijstrookpijlen zijn pijlen die een rijstrook op een rijbaan aanduidt. In de regel worden richtingpijlen langs de weg geplaatst en rijstrookpijlen boven een rijstrook. <br />
<br />
''Lange versus korte pijlen''<br />
<br />
In de Nederlandse snelwegbewegwijzering ([[NBA]]) wordt onderscheid gemaakt in de lengte van pijlen op voorwegwijzers en pijlen op besliswegwijzers. Op voorwegwijzers worden lange pijlen gebruikt, al dan niet met meerdere vertakkingen. De pijlen kunnen recht zijn of gebogen om de afslaande beweging te visualiseren. Op besliswegwijzers worden korte rechte pijlen gebruikt. <br />
<br />
''Pijlen omhoog versus pijlen omlaag''<br />
<br />
Moeten pijlen op portaalborden omhoog of omlaag wijzen? Deze vraag zal in veel landen gespeeld hebben. In Nederland speelde de vraag in de vroege jaren '60 ook. Op de eerste portaalborden wezen de pijlen omhoog, maar al snel werd dit omgedraaid, naar Amerikaans voorbeeld. Met de introductie van NBA-bewegwijzering zijn de pijlen weer omhoog gaan wijzen, naar Duits voorbeeld. Beide richtingen worden nog volop toegepast over de wereld.<br />
<br />
''Volle pijlen versus contourpijlen''<br />
<br />
In Nederland wordt gewerkt met zogenaamde volle pijlen en contourpijlen. Volle pijlen zijn pijlen die volledig gevuld zijn (uit één kleur bestaan). Deze pijlen geven een richting aan die direct wordt bewegwijzerd op een bord. Contourpijlen zijn pijlen waarvan alleen de omtrek gevuld is en de binnenkant leeg is. In Nederland betekent een contourpijl op een bord dat die richting niet op dit bord, maar op een later bord aangeduid wordt. Een soort vooraankondiging dus.<br />
<br />
===Hartkoppijl===<br />
[[Afbeelding:Pijlsoorten.png|thumb|right|300px|Globaal overzicht verschillende pijlsoorten.]]<br />
De hartkoppijl dankt zijn naam aan zijn vorm: de kop van de pijl heeft de vorm van een hart. In Nederland is dit de meestgebruikte pijlvorm. Vanaf de jaren '30 tot en met de dag van vandaag wordt de hartkoppijl gebruikt, met uitzondering van de periode 1958 tot ongeveer 1970. De exacte vorm van de pijlkop is wel wat veranderd, van een puntige vorm naar een wat zachtere vorm.<br />
<br />
Naast Nederland komt de hartkoppijl voor in een groot deel van Europa en de Verenigde Staten.<br />
<br />
===Blokpijl===<br />
De blokpijl is de meest eenvoudige pijlvorm die bestaat. Feitelijk is het een driehoek met de punt omhoog of omlaag wijzend. De blokpijl werd in Nederland toegepast tussen 1958 en ongeveer 1970. Tegenwoordig wordt de blokpijl nog toegepast in België. <br />
<br />
===Open pijl===<br />
Zoals de naam al doet vermoeden is de open pijl open van vorm (V). De bekendste vorm hiervan voor bewegwijzering is de zogenaamde ISO-pijl. Dit is een internationaal gestandaardiseerde pijlvorm die vaak terug te vinden is op onder andere vluchtroutebordjes. In de bewegwijzering komt deze vorm op bijvoorbeeld Duitse en Franse verkeersborden als op de lokale bewegwijzering in een aantal Europese landen. <br />
<br />
Nederland heeft ook enige jaren open pijlen op de bewegwijzering gehad, namelijk met het ANWB-[[Redesign]] op het onderliggend wegennet. Volgens sommige deskundigen was de open pijl geen succes. De herkenbaarheid ten opzichte van de ouderwetse hartkoppijl bleek ondermaats. Ook kwam vanuit de bordenfabrikanten het verzoek de pijlen op de autosnelwegen en onderliggend wegennet weer gelijk te trekken. Daarom is de open pijl met de [[Richtlijn Bewegwijzering]] 2014 weer verdwenen, ten gunste van de ouderwetse hartkoppijl. <br />
<br />
===Chevronpijl===<br />
De chevronpijl is eigenlijk een vorm van open pijl. De pijl heeft een V-vorm, maar anders dan de standaard open pijl, heeft de chevronpijl meestal geen eigen stok of staart. In Nederland wordt de chevronpijl niet meer gebruikt, maar kwam deze voor op oude handwegwijzerarmen tussen 1961 en 1997. In onder andere Engeland en Denemarken komen chevronpijlen nog steeds voor, maar ook op handwegwijzers over de hele wereld zie je de chevronpijl terugkomen. Het voordeel is namelijk door de wegwijzer zelf al in een puntvorm uit te voeren er geen extra pijl meer nodig is en het bord van zichzelf al richtinggevend is.<br />
<br />
==Referenties==<br />
<br />
<references/><br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Lettertypes_bewegwijzering&diff=257264Lettertypes bewegwijzering2019-01-27T11:26:17Z<p>Snelwegfreak: /* Kapitaalhoogte en gebruikte fonts op het Onderliggend Wegennet */</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Lettertype_Nederland_1952-1974.png|400px|thumb|right|Gebruikte lettertypen respectievelijk WF-E en WF-T (1952-1974). Auteur: B. van der Velden.]]<br />
<br />
===1894 tot 1975: op naar gestandaardiseerde lettertypen===<br />
Gestandaardiseerde lettertypen zoals we die nu kennen op de bewegwijzering in Nederland bestaan pas enkele decennia. De eerste ANWB-bewegwijzering tussen 1894 en 1932 bevatte verschillende vormen van letters en karakters. Veelal bestonden de teksten uit hoofdletters met redelijk simpele, rechte vormen. Belangrijkste was vooral dat de teksten gemakkelijk te schilderen waren, zoals destijds gebruikelijk. <br />
<br />
In de jaren na de oorlog werden voorwegwijzers steeds vaker toegepast en ontstond er een meer gestandaardiseerd lettertype. Nog steeds waren er per bord verschillen in letters, maar er was reeds een duidelijke lijn te ontdekken. Rond 1952 werd het lettertype weer wat geoptimaliseerd en werd het uniformer toegepast. Het lettertype in deze vorm is gedigitaliseerd en komt binnenkort beschikbaar onder de naam WF-E. <br />
<br />
Vanaf 1961 deden de inwendig verlichte wegwijzers (lichtwegwijzers en vanaf 1964 ook voorwegwijzers) hun intreden. Om overstraling door de interne verlichting te voorkomen werd een nieuw lettertype ontwikkeld, gebaseerd op het reeds gangbare schrift. Dit schrift werd ANWB-T genoemd, met de T van transparant. Ook dit lettertype is gedigitaliseerd en is binnenkort te verkrijgen onder de naam WF-T.<br />
<br />
Deze lettertypes zijn toegepast tot ongeveer 1966-1974, toen het werd vervangen door het beter leesbare Amerikaanse schrift. <br />
<br />
===Van BPR Highway Gothic naar FHWA Interstate Series E(M) en ANWB-Ee===<br />
In de jaren '40 van de vorige eeuw is in de Verenigde Staten door het Bureau of Public Roads (BPR) een nieuw lettertype ontworpen speciaal voor gebruik in dynamische situaties, zoals op wegen. Dit werd [[Highway Gothic]] of [[Interstate]] genoemd, en vooral het E en E(M) schrift hebben in de wereld veel navolging gevonden, zo ook in Nederland.<br />
<br />
In de Verenigde Staten werd BPR Highway Gothic als standaard ontworpen voor bewegwijzering, met tekens die zoveel mogelijk schreefloos waren en zonder nodeloze krullen, zodat het karakter zo min mogelijk "gesloten" elementen bevat. Deze ontwerpeigenschappen zijn van belang omdat bewegwijzering ook op grotere afstand in een bewegend voertuig goed leesbaar moet zijn. Proefondervindelijk bleek dat van de beschikbare series A t/m F de series E het beste leesbaar was. <br />
<br />
Om de bewegwijzering bij nacht beter zichtbaar te maken kon men borden aanstralen met een verlichtingsarmatuur, echter veel bewegwijzering staat op plaatsen waar geen elektriciteit aanwezig is. In de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw, toen [[retroreflectie|retroreflecterende]] folies nog niet bestonden, heeft men de oplossing gezocht in zogenaamde "spikes". Deze nagels werden op een zodanige manier in de letters geslagen dat de spikes reflecteerden in het licht van de koplampen van naderende voertuigen. Om de letters individueel goed zichtbaar te houden was het noodzakelijk om de [[spatiëring]] (afstand tussen de karakters) te vergroten. Dit resulteerde in de aangepaste E-serie; de series E(Modified) oftewel E(M). Bijzonder was dat de leesbaarheid van dit schrift zoveel beter werd bevonden, dat de series E(M) tot standaard werd verheven, ook voor borden die niet van spikes werden voorzien. De opvolger van het BPR, de Federal HighWay Agency (FHWA), voert het lettertype BPR-Highway Gothic onder de naam FHWA-Interstate.<br />
<br />
Vanaf 1966 kozen [[ANWB]] en [[Rijkswaterstaat]] voor het BPR-lettertype, vanaf dat moment ANWB genoemd. De Amerikaanse serie E(M) werd aangepast aan het Nederlandse metrische stelsel en vanaf dat moment [[ANWB-Ee]] genoemd. Bovendien werd rond 1974/1975 het Amerikaanse series C-alfabet overgenomen als [[ANWB-Cc]]. Decennialang was dit het uniforme schrift op de Nederlandse bewegwijzering.<br />
<br />
===Redesign en de ontwikkeling van ANWB-Uu===<br />
In 1997 gaf het toenmalige LOB (Landelijk Overleg Bewegwijzering) opdracht het [[Redesign]] (nieuw ontwerp bewegwijzering) te ontwikkelen voor alle wegwijzers in Nederland. De ANWB liet een studie naar redesign uitvoeren door de Nederlandse grafisch ontwerper Gerard Unger. Het resultaat was het schrift ANWB-Uu (met de U van Unger), dat in eerste instantie op de vernieuwde [[handwijzer]]-armen werd gebruikt. Verder bevatte redesign een groot aantal nieuwe en aangepaste [[symbolen]], alsmede een open [[pijlen op de bewegwijzering | pijlvorm]], in plaats van de vertrouwde [[pijlen op de bewegwijzering | hartkoppijlpunt]].<br />
<br />
De begeleiding van de uitwerking van het redesign vond plaats door een stuurgroep waarvan naast de ANWB ook wegbeheerders zoals Rijkswaterstaat deel uitmaakten. De uitwerking ervan is gepresenteerd in 2001 en het LOB keurde de uitwerking goed, behoudens enkele punten. Er bleken vijf punten te resulteren waarover Rijkswaterstaat anders dacht dan in het redesign was opgenomen. Na een bemiddelingspoging is verder overleg hierover niet meer gevoerd. Vervolgens is Rijkswaterstaat niet overgegaan tot invoering van redesign. Men bleef bij het Ee en Cc-schrift, waarvan men omwille van auteursrechten een eigen variant liet ontwikkelen. Naast ANWB-Ee en -Cc ontstonden RWS-Ee en -Cc. <br />
<br />
Probleem met het in het kader van redesign ontworpen Uu-schrift is dat het tekort schiet bij hogere snelheden, vanwege de kleinere spatiëring en het gebruik van tekens die veel meer gesloten zijn dan hun voorgangers, zoals de letter g, en de cijfers 6, 8 en 9. <br />
De ANWB besloot om op grote schaal redesign te gaan plaatsen met het Uu-schrift, tegen de Richtlijn Bewegwijzering in. Bij de invoering van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005 moest worden geconstateerd dat er op het onderliggend wegennet veel bewegwijzering stond die niet conform de Richtlijn was, en de ANWB was niet van zins om de nieuwe Richtlijn na te leven.<br />
<br />
Tezelfdertijd speelde in 2006 in het kader van het project Fileproof bij Rijkswaterstaat de gedachte dat bij het toepassen van staande, omhoog wijzende pijlen er bij splitsingen minder sprake zou kunnen zijn van congestie. Dit is uitgebreid beproefd op het gedeelte van de A12 tussen Duiven en knooppunt Velperbroek. Dit mondde uit in een nieuwe ontwikkeling voor de bewegwijzering op autosnelwegen, ook wel [[NBA]] genoemd.<br />
<br />
===Smallere versies van hetzelfde font versus aanspatiëren, en de ontwikkeling van RWS-Dd===<br />
<br />
Er zijn twee manieren waarop men in de breedte meer karakters op een paneel kwijt kan.<br />
De eerste manier betreft het kiezen van een font dat in zijn geheel smaller is. Bijvoorbeeld ANWB-Cc in plaats van ANWB-Ee, of Clearview 2 in plaats van Clearview 5, of DIN 1451-[[Engschrift]] in plaats van [[Mittelschrift]]. Probleem hierbij is dat borden met meerdere toegepaste schriften meestal minder goed lezen, wanneer het verschil tussen de smallere karakters en de bredere karakters te groot is.<br />
<br />
De tweede manier betreft aanspatiëren. Hierbij wordt de spatiëring tussen de karakters geminimaliseerd. Het nadeel van de laatste methode is dat de leesbaarheid van de aangespatieerde tekst significant afneemt. Het gaat vooral om het kunnen vormen van een woordbeeld op een grotere afstand, ongeveer 400-500 meter stroomopwaarts van het bord.<br />
<br />
Traditioneel vond nog vanuit de ANWB-tijd op het rijkswegennet aanspatiëring plaats. Rijkswaterstaat meende echter dat met een schriftvariant tussen Ee en Cc in aan de leesbaarheidsproblematiek tegemoet kon worden gekomen. Het in 2010 in opdracht van Rijkswaterstaat ontworpen schrift heet RWS-Dd. Dit lettertype wordt toegepast wanneer de beschikbare bordbreedte beperkt is. <br />
RWS-Dd is afgeleid van FHWA-Series D(M), dat evenals E(M) beschikt over een grotere spatiëring. RWS-Dd heeft een ruimtebeslag dat vergelijkbaar is met ANWB-Uu, is echter bij gelijke kapitaalhoogte beter leesbaar doordat voldaan is aan de eisen van open karakters met een goede spatiëring.<br />
RWS-Dd verschilt veel minder van Ee dan dat bijvoorbeeld bij DIN1451 het Engschrift van het Mittelschrift verschilt. Daardoor is het niet problematisch dat op één paneel zowel Ee als Dd worden toegepast.<br />
<br />
===Kapitaalhoogte en gebruikte fonts op het Onderliggend Wegennet===<br />
<br />
Op een bewegwijzeringsbord wordt een bepaalde letterhoogte gebruikt. Deze letterhoogte wordt ook wel de kapitaalhoogte genoemd en wordt uitgedrukt in de hoogte van de hoofdletter 'H'. Hoe hoger de maximumsnelheid op een weg, hoe hoger de kapitaalhoogte. In principe wordt de kapitaalhoogte 360mm gebruikt op autosnelwegen, en in principe niet kleiner dan 300mm. Afwijkingen komen echter voor als de situatie dat noodzaakt.<br />
<br />
Op het onderliggend wegennet zijn in de [[Richtlijn bewegwijzering]] uit 2014 de series RWS-Ee, RWS-Dd en incidenteel RWS-Cc voorgeschreven.<br />
De kapitaalhoogte op het onderliggend wegennet is kleiner. Binnen de bebouwde kom zijn 110 en 140mm gebruikelijk. Buiten de bebouwde kom zijn dat 170, 200 en 240 mm. Op sommige rijksautowegen is 360 of 305 gebruikt in verband met de hogere rijsnelheden.<br />
<br />
===Tiresias Signfont===<br />
<br />
In een tweetal gemeenten, Almelo en Zoetermeer, heeft het bedrijf iRoute lokale bewegwijzering geplaatst. daarbij is gebruikgemaakt van het Tiresias Signfont. Het font Tiresias is ontworpen voor slechtzienden voor een situatie op papier. Het afgeleide Signfont is niet optimaal voor goedzienden in een dynamische omgeving als de auto.<br />
<br />
===Toegepaste schriften in Nederland===<br />
In Nederland zijn de volgende schriften en series aan te treffen:<br />
<br />
* RWS-Ee: op alle autosnelwegen op borden van na 2002. Daarnaast op borden van de provincies Overijssel en Zuid-Holland in de periode 2008-2013<br />
* ANWB-Ee: op alle bewegwijzeringspanelen tussen 1993 en 2002 <br />
* RWS-Dd: op autosnelwegen na 2009, in plaats van gekernd Ee en op alle wegen van het onderliggend wegennet sinds 2014<br />
* RWS-Cc: op handwijzers van Rijkswaterstaat uit de periode 2003-2013<br />
* ANWB-Cc: op oudere handwijzers van voor 1997, en tot 1987 ook gebruikt op bewegwijzeringspanelen op het onderliggend wegennet.<br />
* ANWB-Uu: op alle door de ANWB tussen 1997 en 2013 geplaatste handwijzers en op alle door de ANWB tussen 2002 en 2013 geplaatste bewegwijzeringspanelen<br />
* Tiresias Signfont: op het stedelijk wegennet van de gemeenten Almelo en Zoetermeer, tussen 2008 en 2013.<br />
<br />
===Toegepaste schriften buiten Nederland===<br />
<br />
Buiten Nederland zijn diverse schriften in gebruik.<br />
* Caractère: Frankrijk<br />
* [[Clearview]]: Verenigde Staten (tussen 2004 en 2016), Indonesië<br />
* [[DIN 1451]]: o.a. Duitsland, Tsjechië, Hongarije (aangepast), Zuid-Afrika, Namibië, Rusland (voor zover Latijnse transcriptie)<br />
* Drogowskaz: Polen<br />
* Frutiger: Zwitserland<br />
* Hangil: Zuid-Korea<br />
* Interstate/Highway Gothic: Verenigde Staten (FHWA-Interstate), Australië, Nieuw Zeeland, vele Midden- en Zuid-Amerikaanse landen, Nederland en Spanje.<br />
* [[SNV]]: o.a. België, Zwitserland, Slovenië, Kroatië, Servië, Bulgarije, Roemenië<br />
* TERN: Oostenrijk, Slowakije, ''in Nederland op DRIPs''<br />
* Trafikkalfabetet: Noorwegen<br />
* Transport: o.a. Groot-Brittannië, Spanje en Portugal en in afgeleide vorm ook in Denemarken en IJsland<br />
* Tratex: Zweden<br />
* Universal Grotesk: Tsjechië, Slowakije<br />
<br />
===Referenties===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
===Vergelijking tussen de lettertypen en series===<br />
[[Afbeelding:HighwayGothic-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Ee/RWS-Ee/FHWA-Interstate E(M).]]<br />
[[Afbeelding:RWSDd-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|RWS-Dd/FHWA-Interstate D(M).]]<br />
[[Afbeelding:ANWBUu-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Uu.]]<br />
[[Afbeelding:RWSCc-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Cc/RWS-Cc/FHWA-Interstate C.]]<br />
[[Afbeelding:Tiresias-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tiresias.]]<br />
[[Afbeelding:Caracteres-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Caracteres.]]<br />
[[Afbeelding:DIN1451-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|DIN 1451 (Mittelschrift).]]<br />
[[Afbeelding:Drogowskaz-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Drogowskaz.]]<br />
[[Afbeelding:Frutiger-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Frutiger.]]<br />
[[Afbeelding:SNV-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|SNV.]]<br />
[[Afbeelding:TERN-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|TERN.]]<br />
[[Afbeelding:Transport-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Transport.]]<br />
[[Afbeelding:TRATEX-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tratex.]]<br />
[[Afbeelding:UnivGrot2-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Universal Grotesk.]]<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Lettertypes_bewegwijzering&diff=257263Lettertypes bewegwijzering2019-01-27T11:23:56Z<p>Snelwegfreak: /* Redesign en de ontwikkeling van ANWB-Uu */</p>
<hr />
<div>[[Bestand:Lettertype_Nederland_1952-1974.png|400px|thumb|right|Gebruikte lettertypen respectievelijk WF-E en WF-T (1952-1974). Auteur: B. van der Velden.]]<br />
<br />
===1894 tot 1975: op naar gestandaardiseerde lettertypen===<br />
Gestandaardiseerde lettertypen zoals we die nu kennen op de bewegwijzering in Nederland bestaan pas enkele decennia. De eerste ANWB-bewegwijzering tussen 1894 en 1932 bevatte verschillende vormen van letters en karakters. Veelal bestonden de teksten uit hoofdletters met redelijk simpele, rechte vormen. Belangrijkste was vooral dat de teksten gemakkelijk te schilderen waren, zoals destijds gebruikelijk. <br />
<br />
In de jaren na de oorlog werden voorwegwijzers steeds vaker toegepast en ontstond er een meer gestandaardiseerd lettertype. Nog steeds waren er per bord verschillen in letters, maar er was reeds een duidelijke lijn te ontdekken. Rond 1952 werd het lettertype weer wat geoptimaliseerd en werd het uniformer toegepast. Het lettertype in deze vorm is gedigitaliseerd en komt binnenkort beschikbaar onder de naam WF-E. <br />
<br />
Vanaf 1961 deden de inwendig verlichte wegwijzers (lichtwegwijzers en vanaf 1964 ook voorwegwijzers) hun intreden. Om overstraling door de interne verlichting te voorkomen werd een nieuw lettertype ontwikkeld, gebaseerd op het reeds gangbare schrift. Dit schrift werd ANWB-T genoemd, met de T van transparant. Ook dit lettertype is gedigitaliseerd en is binnenkort te verkrijgen onder de naam WF-T.<br />
<br />
Deze lettertypes zijn toegepast tot ongeveer 1966-1974, toen het werd vervangen door het beter leesbare Amerikaanse schrift. <br />
<br />
===Van BPR Highway Gothic naar FHWA Interstate Series E(M) en ANWB-Ee===<br />
In de jaren '40 van de vorige eeuw is in de Verenigde Staten door het Bureau of Public Roads (BPR) een nieuw lettertype ontworpen speciaal voor gebruik in dynamische situaties, zoals op wegen. Dit werd [[Highway Gothic]] of [[Interstate]] genoemd, en vooral het E en E(M) schrift hebben in de wereld veel navolging gevonden, zo ook in Nederland.<br />
<br />
In de Verenigde Staten werd BPR Highway Gothic als standaard ontworpen voor bewegwijzering, met tekens die zoveel mogelijk schreefloos waren en zonder nodeloze krullen, zodat het karakter zo min mogelijk "gesloten" elementen bevat. Deze ontwerpeigenschappen zijn van belang omdat bewegwijzering ook op grotere afstand in een bewegend voertuig goed leesbaar moet zijn. Proefondervindelijk bleek dat van de beschikbare series A t/m F de series E het beste leesbaar was. <br />
<br />
Om de bewegwijzering bij nacht beter zichtbaar te maken kon men borden aanstralen met een verlichtingsarmatuur, echter veel bewegwijzering staat op plaatsen waar geen elektriciteit aanwezig is. In de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw, toen [[retroreflectie|retroreflecterende]] folies nog niet bestonden, heeft men de oplossing gezocht in zogenaamde "spikes". Deze nagels werden op een zodanige manier in de letters geslagen dat de spikes reflecteerden in het licht van de koplampen van naderende voertuigen. Om de letters individueel goed zichtbaar te houden was het noodzakelijk om de [[spatiëring]] (afstand tussen de karakters) te vergroten. Dit resulteerde in de aangepaste E-serie; de series E(Modified) oftewel E(M). Bijzonder was dat de leesbaarheid van dit schrift zoveel beter werd bevonden, dat de series E(M) tot standaard werd verheven, ook voor borden die niet van spikes werden voorzien. De opvolger van het BPR, de Federal HighWay Agency (FHWA), voert het lettertype BPR-Highway Gothic onder de naam FHWA-Interstate.<br />
<br />
Vanaf 1966 kozen [[ANWB]] en [[Rijkswaterstaat]] voor het BPR-lettertype, vanaf dat moment ANWB genoemd. De Amerikaanse serie E(M) werd aangepast aan het Nederlandse metrische stelsel en vanaf dat moment [[ANWB-Ee]] genoemd. Bovendien werd rond 1974/1975 het Amerikaanse series C-alfabet overgenomen als [[ANWB-Cc]]. Decennialang was dit het uniforme schrift op de Nederlandse bewegwijzering.<br />
<br />
===Redesign en de ontwikkeling van ANWB-Uu===<br />
In 1997 gaf het toenmalige LOB (Landelijk Overleg Bewegwijzering) opdracht het [[Redesign]] (nieuw ontwerp bewegwijzering) te ontwikkelen voor alle wegwijzers in Nederland. De ANWB liet een studie naar redesign uitvoeren door de Nederlandse grafisch ontwerper Gerard Unger. Het resultaat was het schrift ANWB-Uu (met de U van Unger), dat in eerste instantie op de vernieuwde [[handwijzer]]-armen werd gebruikt. Verder bevatte redesign een groot aantal nieuwe en aangepaste [[symbolen]], alsmede een open [[pijlen op de bewegwijzering | pijlvorm]], in plaats van de vertrouwde [[pijlen op de bewegwijzering | hartkoppijlpunt]].<br />
<br />
De begeleiding van de uitwerking van het redesign vond plaats door een stuurgroep waarvan naast de ANWB ook wegbeheerders zoals Rijkswaterstaat deel uitmaakten. De uitwerking ervan is gepresenteerd in 2001 en het LOB keurde de uitwerking goed, behoudens enkele punten. Er bleken vijf punten te resulteren waarover Rijkswaterstaat anders dacht dan in het redesign was opgenomen. Na een bemiddelingspoging is verder overleg hierover niet meer gevoerd. Vervolgens is Rijkswaterstaat niet overgegaan tot invoering van redesign. Men bleef bij het Ee en Cc-schrift, waarvan men omwille van auteursrechten een eigen variant liet ontwikkelen. Naast ANWB-Ee en -Cc ontstonden RWS-Ee en -Cc. <br />
<br />
Probleem met het in het kader van redesign ontworpen Uu-schrift is dat het tekort schiet bij hogere snelheden, vanwege de kleinere spatiëring en het gebruik van tekens die veel meer gesloten zijn dan hun voorgangers, zoals de letter g, en de cijfers 6, 8 en 9. <br />
De ANWB besloot om op grote schaal redesign te gaan plaatsen met het Uu-schrift, tegen de Richtlijn Bewegwijzering in. Bij de invoering van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005 moest worden geconstateerd dat er op het onderliggend wegennet veel bewegwijzering stond die niet conform de Richtlijn was, en de ANWB was niet van zins om de nieuwe Richtlijn na te leven.<br />
<br />
Tezelfdertijd speelde in 2006 in het kader van het project Fileproof bij Rijkswaterstaat de gedachte dat bij het toepassen van staande, omhoog wijzende pijlen er bij splitsingen minder sprake zou kunnen zijn van congestie. Dit is uitgebreid beproefd op het gedeelte van de A12 tussen Duiven en knooppunt Velperbroek. Dit mondde uit in een nieuwe ontwikkeling voor de bewegwijzering op autosnelwegen, ook wel [[NBA]] genoemd.<br />
<br />
===Smallere versies van hetzelfde font versus aanspatiëren, en de ontwikkeling van RWS-Dd===<br />
<br />
Er zijn twee manieren waarop men in de breedte meer karakters op een paneel kwijt kan.<br />
De eerste manier betreft het kiezen van een font dat in zijn geheel smaller is. Bijvoorbeeld ANWB-Cc in plaats van ANWB-Ee, of Clearview 2 in plaats van Clearview 5, of DIN 1451-[[Engschrift]] in plaats van [[Mittelschrift]]. Probleem hierbij is dat borden met meerdere toegepaste schriften meestal minder goed lezen, wanneer het verschil tussen de smallere karakters en de bredere karakters te groot is.<br />
<br />
De tweede manier betreft aanspatiëren. Hierbij wordt de spatiëring tussen de karakters geminimaliseerd. Het nadeel van de laatste methode is dat de leesbaarheid van de aangespatieerde tekst significant afneemt. Het gaat vooral om het kunnen vormen van een woordbeeld op een grotere afstand, ongeveer 400-500 meter stroomopwaarts van het bord.<br />
<br />
Traditioneel vond nog vanuit de ANWB-tijd op het rijkswegennet aanspatiëring plaats. Rijkswaterstaat meende echter dat met een schriftvariant tussen Ee en Cc in aan de leesbaarheidsproblematiek tegemoet kon worden gekomen. Het in 2010 in opdracht van Rijkswaterstaat ontworpen schrift heet RWS-Dd. Dit lettertype wordt toegepast wanneer de beschikbare bordbreedte beperkt is. <br />
RWS-Dd is afgeleid van FHWA-Series D(M), dat evenals E(M) beschikt over een grotere spatiëring. RWS-Dd heeft een ruimtebeslag dat vergelijkbaar is met ANWB-Uu, is echter bij gelijke kapitaalhoogte beter leesbaar doordat voldaan is aan de eisen van open karakters met een goede spatiëring.<br />
RWS-Dd verschilt veel minder van Ee dan dat bijvoorbeeld bij DIN1451 het Engschrift van het Mittelschrift verschilt. Daardoor is het niet problematisch dat op één paneel zowel Ee als Dd worden toegepast.<br />
<br />
===Kapitaalhoogte en gebruikte fonts op het Onderliggend Wegennet===<br />
<br />
In principe wordt de [[kapitaalhoogte]] 360mm gebruikt op autosnelwegen, en in principe niet kleiner dan 300mm. Afwijkingen komen echter voor als de situatie dat noodzaakt.<br />
<br />
Op het onderliggend wegennet zijn in de [[Richtlijn bewegwijzering]] uit 2014 de series RWS-Ee, RWS-Dd en incidenteel RWS-Cc voorgeschreven.<br />
De kapitaalhoogte op het onderliggend wegennet is kleiner. Binnen de bebouwde kom zijn 110 en 140mm gebruikelijk. Buiten de bebouwde kom zijn dat 170, 200 en 240 mm. Op sommige rijksautowegen is 360 of 305 gebruikt in verband met de hogere rijsnelheden. <br />
<br />
===Tiresias Signfont===<br />
<br />
In een tweetal gemeenten, Almelo en Zoetermeer, heeft het bedrijf iRoute lokale bewegwijzering geplaatst. daarbij is gebruikgemaakt van het Tiresias Signfont. Het font Tiresias is ontworpen voor slechtzienden voor een situatie op papier. Het afgeleide Signfont is niet optimaal voor goedzienden in een dynamische omgeving als de auto.<br />
<br />
===Toegepaste schriften in Nederland===<br />
In Nederland zijn de volgende schriften en series aan te treffen:<br />
<br />
* RWS-Ee: op alle autosnelwegen op borden van na 2002. Daarnaast op borden van de provincies Overijssel en Zuid-Holland in de periode 2008-2013<br />
* ANWB-Ee: op alle bewegwijzeringspanelen tussen 1993 en 2002 <br />
* RWS-Dd: op autosnelwegen na 2009, in plaats van gekernd Ee en op alle wegen van het onderliggend wegennet sinds 2014<br />
* RWS-Cc: op handwijzers van Rijkswaterstaat uit de periode 2003-2013<br />
* ANWB-Cc: op oudere handwijzers van voor 1997, en tot 1987 ook gebruikt op bewegwijzeringspanelen op het onderliggend wegennet.<br />
* ANWB-Uu: op alle door de ANWB tussen 1997 en 2013 geplaatste handwijzers en op alle door de ANWB tussen 2002 en 2013 geplaatste bewegwijzeringspanelen<br />
* Tiresias Signfont: op het stedelijk wegennet van de gemeenten Almelo en Zoetermeer, tussen 2008 en 2013.<br />
<br />
===Toegepaste schriften buiten Nederland===<br />
<br />
Buiten Nederland zijn diverse schriften in gebruik.<br />
* Caractère: Frankrijk<br />
* [[Clearview]]: Verenigde Staten (tussen 2004 en 2016), Indonesië<br />
* [[DIN 1451]]: o.a. Duitsland, Tsjechië, Hongarije (aangepast), Zuid-Afrika, Namibië, Rusland (voor zover Latijnse transcriptie)<br />
* Drogowskaz: Polen<br />
* Frutiger: Zwitserland<br />
* Hangil: Zuid-Korea<br />
* Interstate/Highway Gothic: Verenigde Staten (FHWA-Interstate), Australië, Nieuw Zeeland, vele Midden- en Zuid-Amerikaanse landen, Nederland en Spanje.<br />
* [[SNV]]: o.a. België, Zwitserland, Slovenië, Kroatië, Servië, Bulgarije, Roemenië<br />
* TERN: Oostenrijk, Slowakije, ''in Nederland op DRIPs''<br />
* Trafikkalfabetet: Noorwegen<br />
* Transport: o.a. Groot-Brittannië, Spanje en Portugal en in afgeleide vorm ook in Denemarken en IJsland<br />
* Tratex: Zweden<br />
* Universal Grotesk: Tsjechië, Slowakije<br />
<br />
===Referenties===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
===Vergelijking tussen de lettertypen en series===<br />
[[Afbeelding:HighwayGothic-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Ee/RWS-Ee/FHWA-Interstate E(M).]]<br />
[[Afbeelding:RWSDd-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|RWS-Dd/FHWA-Interstate D(M).]]<br />
[[Afbeelding:ANWBUu-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Uu.]]<br />
[[Afbeelding:RWSCc-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Cc/RWS-Cc/FHWA-Interstate C.]]<br />
[[Afbeelding:Tiresias-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tiresias.]]<br />
[[Afbeelding:Caracteres-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Caracteres.]]<br />
[[Afbeelding:DIN1451-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|DIN 1451 (Mittelschrift).]]<br />
[[Afbeelding:Drogowskaz-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Drogowskaz.]]<br />
[[Afbeelding:Frutiger-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Frutiger.]]<br />
[[Afbeelding:SNV-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|SNV.]]<br />
[[Afbeelding:TERN-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|TERN.]]<br />
[[Afbeelding:Transport-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Transport.]]<br />
[[Afbeelding:TRATEX-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tratex.]]<br />
[[Afbeelding:UnivGrot2-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Universal Grotesk.]]<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Lettertypes_bewegwijzering&diff=257262Lettertypes bewegwijzering2019-01-27T11:21:39Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:Lettertype_Nederland_1952-1974.png|400px|thumb|right|Gebruikte lettertypen respectievelijk WF-E en WF-T (1952-1974). Auteur: B. van der Velden.]]<br />
<br />
===1894 tot 1975: op naar gestandaardiseerde lettertypen===<br />
Gestandaardiseerde lettertypen zoals we die nu kennen op de bewegwijzering in Nederland bestaan pas enkele decennia. De eerste ANWB-bewegwijzering tussen 1894 en 1932 bevatte verschillende vormen van letters en karakters. Veelal bestonden de teksten uit hoofdletters met redelijk simpele, rechte vormen. Belangrijkste was vooral dat de teksten gemakkelijk te schilderen waren, zoals destijds gebruikelijk. <br />
<br />
In de jaren na de oorlog werden voorwegwijzers steeds vaker toegepast en ontstond er een meer gestandaardiseerd lettertype. Nog steeds waren er per bord verschillen in letters, maar er was reeds een duidelijke lijn te ontdekken. Rond 1952 werd het lettertype weer wat geoptimaliseerd en werd het uniformer toegepast. Het lettertype in deze vorm is gedigitaliseerd en komt binnenkort beschikbaar onder de naam WF-E. <br />
<br />
Vanaf 1961 deden de inwendig verlichte wegwijzers (lichtwegwijzers en vanaf 1964 ook voorwegwijzers) hun intreden. Om overstraling door de interne verlichting te voorkomen werd een nieuw lettertype ontwikkeld, gebaseerd op het reeds gangbare schrift. Dit schrift werd ANWB-T genoemd, met de T van transparant. Ook dit lettertype is gedigitaliseerd en is binnenkort te verkrijgen onder de naam WF-T.<br />
<br />
Deze lettertypes zijn toegepast tot ongeveer 1966-1974, toen het werd vervangen door het beter leesbare Amerikaanse schrift. <br />
<br />
===Van BPR Highway Gothic naar FHWA Interstate Series E(M) en ANWB-Ee===<br />
In de jaren '40 van de vorige eeuw is in de Verenigde Staten door het Bureau of Public Roads (BPR) een nieuw lettertype ontworpen speciaal voor gebruik in dynamische situaties, zoals op wegen. Dit werd [[Highway Gothic]] of [[Interstate]] genoemd, en vooral het E en E(M) schrift hebben in de wereld veel navolging gevonden, zo ook in Nederland.<br />
<br />
In de Verenigde Staten werd BPR Highway Gothic als standaard ontworpen voor bewegwijzering, met tekens die zoveel mogelijk schreefloos waren en zonder nodeloze krullen, zodat het karakter zo min mogelijk "gesloten" elementen bevat. Deze ontwerpeigenschappen zijn van belang omdat bewegwijzering ook op grotere afstand in een bewegend voertuig goed leesbaar moet zijn. Proefondervindelijk bleek dat van de beschikbare series A t/m F de series E het beste leesbaar was. <br />
<br />
Om de bewegwijzering bij nacht beter zichtbaar te maken kon men borden aanstralen met een verlichtingsarmatuur, echter veel bewegwijzering staat op plaatsen waar geen elektriciteit aanwezig is. In de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw, toen [[retroreflectie|retroreflecterende]] folies nog niet bestonden, heeft men de oplossing gezocht in zogenaamde "spikes". Deze nagels werden op een zodanige manier in de letters geslagen dat de spikes reflecteerden in het licht van de koplampen van naderende voertuigen. Om de letters individueel goed zichtbaar te houden was het noodzakelijk om de [[spatiëring]] (afstand tussen de karakters) te vergroten. Dit resulteerde in de aangepaste E-serie; de series E(Modified) oftewel E(M). Bijzonder was dat de leesbaarheid van dit schrift zoveel beter werd bevonden, dat de series E(M) tot standaard werd verheven, ook voor borden die niet van spikes werden voorzien. De opvolger van het BPR, de Federal HighWay Agency (FHWA), voert het lettertype BPR-Highway Gothic onder de naam FHWA-Interstate.<br />
<br />
Vanaf 1966 kozen [[ANWB]] en [[Rijkswaterstaat]] voor het BPR-lettertype, vanaf dat moment ANWB genoemd. De Amerikaanse serie E(M) werd aangepast aan het Nederlandse metrische stelsel en vanaf dat moment [[ANWB-Ee]] genoemd. Bovendien werd rond 1974/1975 het Amerikaanse series C-alfabet overgenomen als [[ANWB-Cc]]. Decennialang was dit het uniforme schrift op de Nederlandse bewegwijzering.<br />
<br />
===Redesign en de ontwikkeling van ANWB-Uu===<br />
In 1997 gaf het toenmalige LOB (Landelijk Overleg Bewegwijzering) opdracht het [[Redesign]] (nieuw ontwerp bewegwijzering) te ontwikkelen voor alle wegwijzers in Nederland. De ANWB liet een studie naar redesign uitvoeren door de Nederlandse grafisch ontwerper Gerard Unger. Het resultaat was het schrift ANWB-Uu (met de U van Unger), dat in eerste instantie op de vernieuwde [[handwijzer]]-armen werd gebruikt. Verder bevatte redesign een groot aantal nieuwe en aangepaste [[symbolen]], alsmede een open [[pijlvorm]], in plaats van de vertrouwde [[hartkoppijlpunt]].<br />
<br />
De begeleiding van de uitwerking van het redesign vond plaats door een stuurgroep waarvan naast de ANWB ook wegbeheerders zoals Rijkswaterstaat deel uitmaakten. De uitwerking ervan is gepresenteerd in 2001 en het LOB keurde de uitwerking goed, behoudens enkele punten. Er bleken vijf punten te resulteren waarover Rijkswaterstaat anders dacht dan in het redesign was opgenomen. Na een bemiddelingspoging is verder overleg hierover niet meer gevoerd. Vervolgens is Rijkswaterstaat niet overgegaan tot invoering van redesign. Men bleef bij het Ee en Cc-schrift, waarvan men omwille van auteursrechten een eigen variant liet ontwikkelen. Naast ANWB-Ee en -Cc ontstonden RWS-Ee en -Cc. <br />
<br />
Probleem met het in het kader van redesign ontworpen Uu-schrift is dat het tekort schiet bij hogere snelheden, vanwege de kleinere spatiëring en het gebruik van tekens die veel meer gesloten zijn dan hun voorgangers, zoals de letter g, en de cijfers 6, 8 en 9. <br />
De ANWB besloot om op grote schaal redesign te gaan plaatsen met het Uu-schrift, tegen de Richtlijn Bewegwijzering in. Bij de invoering van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005 moest worden geconstateerd dat er op het onderliggend wegennet veel bewegwijzering stond die niet conform de Richtlijn was, en de ANWB was niet van zins om de nieuwe Richtlijn na te leven.<br />
<br />
Tezelfdertijd speelde in 2006 in het kader van het project Fileproof bij Rijkswaterstaat de gedachte dat bij het toepassen van staande, omhoog wijzende pijlen er bij splitsingen minder sprake zou kunnen zijn van congestie. Dit is uitgebreid beproefd op het gedeelte van de A12 tussen Duiven en knooppunt Velperbroek. Dit mondde uit in een nieuwe ontwikkeling voor de bewegwijzering op autosnelwegen, ook wel [[NBA]] genoemd.<br />
<br />
===Smallere versies van hetzelfde font versus aanspatiëren, en de ontwikkeling van RWS-Dd===<br />
<br />
Er zijn twee manieren waarop men in de breedte meer karakters op een paneel kwijt kan.<br />
De eerste manier betreft het kiezen van een font dat in zijn geheel smaller is. Bijvoorbeeld ANWB-Cc in plaats van ANWB-Ee, of Clearview 2 in plaats van Clearview 5, of DIN 1451-[[Engschrift]] in plaats van [[Mittelschrift]]. Probleem hierbij is dat borden met meerdere toegepaste schriften meestal minder goed lezen, wanneer het verschil tussen de smallere karakters en de bredere karakters te groot is.<br />
<br />
De tweede manier betreft aanspatiëren. Hierbij wordt de spatiëring tussen de karakters geminimaliseerd. Het nadeel van de laatste methode is dat de leesbaarheid van de aangespatieerde tekst significant afneemt. Het gaat vooral om het kunnen vormen van een woordbeeld op een grotere afstand, ongeveer 400-500 meter stroomopwaarts van het bord.<br />
<br />
Traditioneel vond nog vanuit de ANWB-tijd op het rijkswegennet aanspatiëring plaats. Rijkswaterstaat meende echter dat met een schriftvariant tussen Ee en Cc in aan de leesbaarheidsproblematiek tegemoet kon worden gekomen. Het in 2010 in opdracht van Rijkswaterstaat ontworpen schrift heet RWS-Dd. Dit lettertype wordt toegepast wanneer de beschikbare bordbreedte beperkt is. <br />
RWS-Dd is afgeleid van FHWA-Series D(M), dat evenals E(M) beschikt over een grotere spatiëring. RWS-Dd heeft een ruimtebeslag dat vergelijkbaar is met ANWB-Uu, is echter bij gelijke kapitaalhoogte beter leesbaar doordat voldaan is aan de eisen van open karakters met een goede spatiëring.<br />
RWS-Dd verschilt veel minder van Ee dan dat bijvoorbeeld bij DIN1451 het Engschrift van het Mittelschrift verschilt. Daardoor is het niet problematisch dat op één paneel zowel Ee als Dd worden toegepast.<br />
<br />
===Kapitaalhoogte en gebruikte fonts op het Onderliggend Wegennet===<br />
<br />
In principe wordt de [[kapitaalhoogte]] 360mm gebruikt op autosnelwegen, en in principe niet kleiner dan 300mm. Afwijkingen komen echter voor als de situatie dat noodzaakt.<br />
<br />
Op het onderliggend wegennet zijn in de [[Richtlijn bewegwijzering]] uit 2014 de series RWS-Ee, RWS-Dd en incidenteel RWS-Cc voorgeschreven.<br />
De kapitaalhoogte op het onderliggend wegennet is kleiner. Binnen de bebouwde kom zijn 110 en 140mm gebruikelijk. Buiten de bebouwde kom zijn dat 170, 200 en 240 mm. Op sommige rijksautowegen is 360 of 305 gebruikt in verband met de hogere rijsnelheden. <br />
<br />
===Tiresias Signfont===<br />
<br />
In een tweetal gemeenten, Almelo en Zoetermeer, heeft het bedrijf iRoute lokale bewegwijzering geplaatst. daarbij is gebruikgemaakt van het Tiresias Signfont. Het font Tiresias is ontworpen voor slechtzienden voor een situatie op papier. Het afgeleide Signfont is niet optimaal voor goedzienden in een dynamische omgeving als de auto.<br />
<br />
===Toegepaste schriften in Nederland===<br />
In Nederland zijn de volgende schriften en series aan te treffen:<br />
<br />
* RWS-Ee: op alle autosnelwegen op borden van na 2002. Daarnaast op borden van de provincies Overijssel en Zuid-Holland in de periode 2008-2013<br />
* ANWB-Ee: op alle bewegwijzeringspanelen tussen 1993 en 2002 <br />
* RWS-Dd: op autosnelwegen na 2009, in plaats van gekernd Ee en op alle wegen van het onderliggend wegennet sinds 2014<br />
* RWS-Cc: op handwijzers van Rijkswaterstaat uit de periode 2003-2013<br />
* ANWB-Cc: op oudere handwijzers van voor 1997, en tot 1987 ook gebruikt op bewegwijzeringspanelen op het onderliggend wegennet.<br />
* ANWB-Uu: op alle door de ANWB tussen 1997 en 2013 geplaatste handwijzers en op alle door de ANWB tussen 2002 en 2013 geplaatste bewegwijzeringspanelen<br />
* Tiresias Signfont: op het stedelijk wegennet van de gemeenten Almelo en Zoetermeer, tussen 2008 en 2013.<br />
<br />
===Toegepaste schriften buiten Nederland===<br />
<br />
Buiten Nederland zijn diverse schriften in gebruik.<br />
* Caractère: Frankrijk<br />
* [[Clearview]]: Verenigde Staten (tussen 2004 en 2016), Indonesië<br />
* [[DIN 1451]]: o.a. Duitsland, Tsjechië, Hongarije (aangepast), Zuid-Afrika, Namibië, Rusland (voor zover Latijnse transcriptie)<br />
* Drogowskaz: Polen<br />
* Frutiger: Zwitserland<br />
* Hangil: Zuid-Korea<br />
* Interstate/Highway Gothic: Verenigde Staten (FHWA-Interstate), Australië, Nieuw Zeeland, vele Midden- en Zuid-Amerikaanse landen, Nederland en Spanje.<br />
* [[SNV]]: o.a. België, Zwitserland, Slovenië, Kroatië, Servië, Bulgarije, Roemenië<br />
* TERN: Oostenrijk, Slowakije, ''in Nederland op DRIPs''<br />
* Trafikkalfabetet: Noorwegen<br />
* Transport: o.a. Groot-Brittannië, Spanje en Portugal en in afgeleide vorm ook in Denemarken en IJsland<br />
* Tratex: Zweden<br />
* Universal Grotesk: Tsjechië, Slowakije<br />
<br />
===Referenties===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
===Vergelijking tussen de lettertypen en series===<br />
[[Afbeelding:HighwayGothic-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Ee/RWS-Ee/FHWA-Interstate E(M).]]<br />
[[Afbeelding:RWSDd-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|RWS-Dd/FHWA-Interstate D(M).]]<br />
[[Afbeelding:ANWBUu-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Uu.]]<br />
[[Afbeelding:RWSCc-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Cc/RWS-Cc/FHWA-Interstate C.]]<br />
[[Afbeelding:Tiresias-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tiresias.]]<br />
[[Afbeelding:Caracteres-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Caracteres.]]<br />
[[Afbeelding:DIN1451-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|DIN 1451 (Mittelschrift).]]<br />
[[Afbeelding:Drogowskaz-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Drogowskaz.]]<br />
[[Afbeelding:Frutiger-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Frutiger.]]<br />
[[Afbeelding:SNV-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|SNV.]]<br />
[[Afbeelding:TERN-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|TERN.]]<br />
[[Afbeelding:Transport-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Transport.]]<br />
[[Afbeelding:TRATEX-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tratex.]]<br />
[[Afbeelding:UnivGrot2-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Universal Grotesk.]]<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Lettertypes_bewegwijzering&diff=257261Lettertypes bewegwijzering2019-01-27T11:20:27Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div>[[Bestand:Lettertype_Nederland_1952-1974.png|400px|thumb|right|Gebruikte lettertypen respectievelijk WF-e en WF-T (1952-1974). Auteur: B. van der Velden.]]<br />
<br />
===1894 tot 1975: op naar gestandaardiseerde lettertypen===<br />
Gestandaardiseerde lettertypen zoals we die nu kennen op de bewegwijzering in Nederland bestaan pas enkele decennia. De eerste ANWB-bewegwijzering tussen 1894 en 1932 bevatte verschillende vormen van letters en karakters. Veelal bestonden de teksten uit hoofdletters met redelijk simpele, rechte vormen. Belangrijkste was vooral dat de teksten gemakkelijk te schilderen waren, zoals destijds gebruikelijk. <br />
<br />
In de jaren na de oorlog werden voorwegwijzers steeds vaker toegepast en ontstond er een meer gestandaardiseerd lettertype. Nog steeds waren er per bord verschillen in letters, maar er was reeds een duidelijke lijn te ontdekken. Rond 1952 werd het lettertype weer wat geoptimaliseerd en werd het uniformer toegepast. Het lettertype in deze vorm is gedigitaliseerd en komt binnenkort beschikbaar onder de naam WF-E. <br />
<br />
Vanaf 1961 deden de inwendig verlichte wegwijzers (lichtwegwijzers en vanaf 1964 ook voorwegwijzers) hun intreden. Om overstraling door de interne verlichting te voorkomen werd een nieuw lettertype ontwikkeld, gebaseerd op het reeds gangbare schrift. Dit schrift werd ANWB-T genoemd, met de T van transparant. Ook dit lettertype is gedigitaliseerd en is binnenkort te verkrijgen onder de naam WF-T.<br />
<br />
Deze lettertypes zijn toegepast tot ongeveer 1966-1974, toen het werd vervangen door het beter leesbare Amerikaanse schrift. <br />
<br />
===Van BPR Highway Gothic naar FHWA Interstate Series E(M) en ANWB-Ee===<br />
In de jaren '40 van de vorige eeuw is in de Verenigde Staten door het Bureau of Public Roads (BPR) een nieuw lettertype ontworpen speciaal voor gebruik in dynamische situaties, zoals op wegen. Dit werd [[Highway Gothic]] of [[Interstate]] genoemd, en vooral het E en E(M) schrift hebben in de wereld veel navolging gevonden, zo ook in Nederland.<br />
<br />
In de Verenigde Staten werd BPR Highway Gothic als standaard ontworpen voor bewegwijzering, met tekens die zoveel mogelijk schreefloos waren en zonder nodeloze krullen, zodat het karakter zo min mogelijk "gesloten" elementen bevat. Deze ontwerpeigenschappen zijn van belang omdat bewegwijzering ook op grotere afstand in een bewegend voertuig goed leesbaar moet zijn. Proefondervindelijk bleek dat van de beschikbare series A t/m F de series E het beste leesbaar was. <br />
<br />
Om de bewegwijzering bij nacht beter zichtbaar te maken kon men borden aanstralen met een verlichtingsarmatuur, echter veel bewegwijzering staat op plaatsen waar geen elektriciteit aanwezig is. In de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw, toen [[retroreflectie|retroreflecterende]] folies nog niet bestonden, heeft men de oplossing gezocht in zogenaamde "spikes". Deze nagels werden op een zodanige manier in de letters geslagen dat de spikes reflecteerden in het licht van de koplampen van naderende voertuigen. Om de letters individueel goed zichtbaar te houden was het noodzakelijk om de [[spatiëring]] (afstand tussen de karakters) te vergroten. Dit resulteerde in de aangepaste E-serie; de series E(Modified) oftewel E(M). Bijzonder was dat de leesbaarheid van dit schrift zoveel beter werd bevonden, dat de series E(M) tot standaard werd verheven, ook voor borden die niet van spikes werden voorzien. De opvolger van het BPR, de Federal HighWay Agency (FHWA), voert het lettertype BPR-Highway Gothic onder de naam FHWA-Interstate.<br />
<br />
Vanaf 1966 kozen [[ANWB]] en [[Rijkswaterstaat]] voor het BPR-lettertype, vanaf dat moment ANWB genoemd. De Amerikaanse serie E(M) werd aangepast aan het Nederlandse metrische stelsel en vanaf dat moment [[ANWB-Ee]] genoemd. Bovendien werd rond 1974/1975 het Amerikaanse series C-alfabet overgenomen als [[ANWB-Cc]]. Decennialang was dit het uniforme schrift op de Nederlandse bewegwijzering.<br />
<br />
===Redesign en de ontwikkeling van ANWB-Uu===<br />
In 1997 gaf het toenmalige LOB (Landelijk Overleg Bewegwijzering) opdracht het [[Redesign]] (nieuw ontwerp bewegwijzering) te ontwikkelen voor alle wegwijzers in Nederland. De ANWB liet een studie naar redesign uitvoeren door de Nederlandse grafisch ontwerper Gerard Unger. Het resultaat was het schrift ANWB-Uu (met de U van Unger), dat in eerste instantie op de vernieuwde [[handwijzer]]-armen werd gebruikt. Verder bevatte redesign een groot aantal nieuwe en aangepaste [[symbolen]], alsmede een open [[pijlvorm]], in plaats van de vertrouwde [[hartkoppijlpunt]].<br />
<br />
De begeleiding van de uitwerking van het redesign vond plaats door een stuurgroep waarvan naast de ANWB ook wegbeheerders zoals Rijkswaterstaat deel uitmaakten. De uitwerking ervan is gepresenteerd in 2001 en het LOB keurde de uitwerking goed, behoudens enkele punten. Er bleken vijf punten te resulteren waarover Rijkswaterstaat anders dacht dan in het redesign was opgenomen. Na een bemiddelingspoging is verder overleg hierover niet meer gevoerd. Vervolgens is Rijkswaterstaat niet overgegaan tot invoering van redesign. Men bleef bij het Ee en Cc-schrift, waarvan men omwille van auteursrechten een eigen variant liet ontwikkelen. Naast ANWB-Ee en -Cc ontstonden RWS-Ee en -Cc. <br />
<br />
Probleem met het in het kader van redesign ontworpen Uu-schrift is dat het tekort schiet bij hogere snelheden, vanwege de kleinere spatiëring en het gebruik van tekens die veel meer gesloten zijn dan hun voorgangers, zoals de letter g, en de cijfers 6, 8 en 9. <br />
De ANWB besloot om op grote schaal redesign te gaan plaatsen met het Uu-schrift, tegen de Richtlijn Bewegwijzering in. Bij de invoering van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005 moest worden geconstateerd dat er op het onderliggend wegennet veel bewegwijzering stond die niet conform de Richtlijn was, en de ANWB was niet van zins om de nieuwe Richtlijn na te leven.<br />
<br />
Tezelfdertijd speelde in 2006 in het kader van het project Fileproof bij Rijkswaterstaat de gedachte dat bij het toepassen van staande, omhoog wijzende pijlen er bij splitsingen minder sprake zou kunnen zijn van congestie. Dit is uitgebreid beproefd op het gedeelte van de A12 tussen Duiven en knooppunt Velperbroek. Dit mondde uit in een nieuwe ontwikkeling voor de bewegwijzering op autosnelwegen, ook wel [[NBA]] genoemd.<br />
<br />
===Smallere versies van hetzelfde font versus aanspatiëren, en de ontwikkeling van RWS-Dd===<br />
<br />
Er zijn twee manieren waarop men in de breedte meer karakters op een paneel kwijt kan.<br />
De eerste manier betreft het kiezen van een font dat in zijn geheel smaller is. Bijvoorbeeld ANWB-Cc in plaats van ANWB-Ee, of Clearview 2 in plaats van Clearview 5, of DIN 1451-[[Engschrift]] in plaats van [[Mittelschrift]]. Probleem hierbij is dat borden met meerdere toegepaste schriften meestal minder goed lezen, wanneer het verschil tussen de smallere karakters en de bredere karakters te groot is.<br />
<br />
De tweede manier betreft aanspatiëren. Hierbij wordt de spatiëring tussen de karakters geminimaliseerd. Het nadeel van de laatste methode is dat de leesbaarheid van de aangespatieerde tekst significant afneemt. Het gaat vooral om het kunnen vormen van een woordbeeld op een grotere afstand, ongeveer 400-500 meter stroomopwaarts van het bord.<br />
<br />
Traditioneel vond nog vanuit de ANWB-tijd op het rijkswegennet aanspatiëring plaats. Rijkswaterstaat meende echter dat met een schriftvariant tussen Ee en Cc in aan de leesbaarheidsproblematiek tegemoet kon worden gekomen. Het in 2010 in opdracht van Rijkswaterstaat ontworpen schrift heet RWS-Dd. Dit lettertype wordt toegepast wanneer de beschikbare bordbreedte beperkt is. <br />
RWS-Dd is afgeleid van FHWA-Series D(M), dat evenals E(M) beschikt over een grotere spatiëring. RWS-Dd heeft een ruimtebeslag dat vergelijkbaar is met ANWB-Uu, is echter bij gelijke kapitaalhoogte beter leesbaar doordat voldaan is aan de eisen van open karakters met een goede spatiëring.<br />
RWS-Dd verschilt veel minder van Ee dan dat bijvoorbeeld bij DIN1451 het Engschrift van het Mittelschrift verschilt. Daardoor is het niet problematisch dat op één paneel zowel Ee als Dd worden toegepast.<br />
<br />
===Kapitaalhoogte en gebruikte fonts op het Onderliggend Wegennet===<br />
<br />
In principe wordt de [[kapitaalhoogte]] 360mm gebruikt op autosnelwegen, en in principe niet kleiner dan 300mm. Afwijkingen komen echter voor als de situatie dat noodzaakt.<br />
<br />
Op het onderliggend wegennet zijn in de [[Richtlijn bewegwijzering]] uit 2014 de series RWS-Ee, RWS-Dd en incidenteel RWS-Cc voorgeschreven.<br />
De kapitaalhoogte op het onderliggend wegennet is kleiner. Binnen de bebouwde kom zijn 110 en 140mm gebruikelijk. Buiten de bebouwde kom zijn dat 170, 200 en 240 mm. Op sommige rijksautowegen is 360 of 305 gebruikt in verband met de hogere rijsnelheden. <br />
<br />
===Tiresias Signfont===<br />
<br />
In een tweetal gemeenten, Almelo en Zoetermeer, heeft het bedrijf iRoute lokale bewegwijzering geplaatst. daarbij is gebruikgemaakt van het Tiresias Signfont. Het font Tiresias is ontworpen voor slechtzienden voor een situatie op papier. Het afgeleide Signfont is niet optimaal voor goedzienden in een dynamische omgeving als de auto.<br />
<br />
===Toegepaste schriften in Nederland===<br />
In Nederland zijn de volgende schriften en series aan te treffen:<br />
<br />
* RWS-Ee: op alle autosnelwegen op borden van na 2002. Daarnaast op borden van de provincies Overijssel en Zuid-Holland in de periode 2008-2013<br />
* ANWB-Ee: op alle bewegwijzeringspanelen tussen 1993 en 2002 <br />
* RWS-Dd: op autosnelwegen na 2009, in plaats van gekernd Ee en op alle wegen van het onderliggend wegennet sinds 2014<br />
* RWS-Cc: op handwijzers van Rijkswaterstaat uit de periode 2003-2013<br />
* ANWB-Cc: op oudere handwijzers van voor 1997, en tot 1987 ook gebruikt op bewegwijzeringspanelen op het onderliggend wegennet.<br />
* ANWB-Uu: op alle door de ANWB tussen 1997 en 2013 geplaatste handwijzers en op alle door de ANWB tussen 2002 en 2013 geplaatste bewegwijzeringspanelen<br />
* Tiresias Signfont: op het stedelijk wegennet van de gemeenten Almelo en Zoetermeer, tussen 2008 en 2013.<br />
<br />
===Toegepaste schriften buiten Nederland===<br />
<br />
Buiten Nederland zijn diverse schriften in gebruik.<br />
* Caractère: Frankrijk<br />
* [[Clearview]]: Verenigde Staten (tussen 2004 en 2016), Indonesië<br />
* [[DIN 1451]]: o.a. Duitsland, Tsjechië, Hongarije (aangepast), Zuid-Afrika, Namibië, Rusland (voor zover Latijnse transcriptie)<br />
* Drogowskaz: Polen<br />
* Frutiger: Zwitserland<br />
* Hangil: Zuid-Korea<br />
* Interstate/Highway Gothic: Verenigde Staten (FHWA-Interstate), Australië, Nieuw Zeeland, vele Midden- en Zuid-Amerikaanse landen, Nederland en Spanje.<br />
* [[SNV]]: o.a. België, Zwitserland, Slovenië, Kroatië, Servië, Bulgarije, Roemenië<br />
* TERN: Oostenrijk, Slowakije, ''in Nederland op DRIPs''<br />
* Trafikkalfabetet: Noorwegen<br />
* Transport: o.a. Groot-Brittannië, Spanje en Portugal en in afgeleide vorm ook in Denemarken en IJsland<br />
* Tratex: Zweden<br />
* Universal Grotesk: Tsjechië, Slowakije<br />
<br />
===Referenties===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
===Vergelijking tussen de lettertypen en series===<br />
[[Afbeelding:HighwayGothic-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Ee/RWS-Ee/FHWA-Interstate E(M).]]<br />
[[Afbeelding:RWSDd-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|RWS-Dd/FHWA-Interstate D(M).]]<br />
[[Afbeelding:ANWBUu-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Uu.]]<br />
[[Afbeelding:RWSCc-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Cc/RWS-Cc/FHWA-Interstate C.]]<br />
[[Afbeelding:Tiresias-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tiresias.]]<br />
[[Afbeelding:Caracteres-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Caracteres.]]<br />
[[Afbeelding:DIN1451-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|DIN 1451 (Mittelschrift).]]<br />
[[Afbeelding:Drogowskaz-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Drogowskaz.]]<br />
[[Afbeelding:Frutiger-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Frutiger.]]<br />
[[Afbeelding:SNV-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|SNV.]]<br />
[[Afbeelding:TERN-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|TERN.]]<br />
[[Afbeelding:Transport-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Transport.]]<br />
[[Afbeelding:TRATEX-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tratex.]]<br />
[[Afbeelding:UnivGrot2-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Universal Grotesk.]]<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bestand:Lettertype_Nederland_1952-1974.png&diff=257260Bestand:Lettertype Nederland 1952-1974.png2019-01-27T11:14:14Z<p>Snelwegfreak: </p>
<hr />
<div></div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Lettertypes_bewegwijzering&diff=257257Lettertypes bewegwijzering2019-01-27T10:51:35Z<p>Snelwegfreak: /* Van BPR Highway Gothic naar FHWA Interstate Series E(M) en ANWB-Ee */</p>
<hr />
<div>===Van BPR Highway Gothic naar FHWA Interstate Series E(M) en ANWB-Ee===<br />
In de jaren '40 van de vorige eeuw is in de Verenigde Staten door het Bureau of Public Roads (BPR) een nieuw lettertype ontworpen speciaal voor gebruik in dynamische situaties, zoals op wegen. Dit werd [[Highway Gothic]] of [[Interstate]] genoemd, en vooral het E en E(M) schrift hebben in de wereld veel navolging gevonden, zo ook in Nederland.<br />
<br />
In de Verenigde Staten werd BPR Highway Gothic als standaard ontworpen voor bewegwijzering, met tekens die zoveel mogelijk schreefloos waren en zonder nodeloze krullen, zodat het karakter zo min mogelijk "gesloten" elementen bevat. Deze ontwerpeigenschappen zijn van belang omdat bewegwijzering ook op grotere afstand in een bewegend voertuig goed leesbaar moet zijn. Proefondervindelijk bleek dat van de beschikbare series A t/m F de series E het beste leesbaar was. <br />
<br />
Om de bewegwijzering bij nacht beter zichtbaar te maken kon men borden aanstralen met een verlichtingsarmatuur, echter veel bewegwijzering staat op plaatsen waar geen elektriciteit aanwezig is. In de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw, toen [[retroreflectie|retroreflecterende]] folies nog niet bestonden, heeft men de oplossing gezocht in zogenaamde "spikes". Deze nagels werden op een zodanige manier in de letters geslagen dat de spikes reflecteerden in het licht van de koplampen van naderende voertuigen. Om de letters individueel goed zichtbaar te houden was het noodzakelijk om de [[spatiëring]] (afstand tussen de karakters) te vergroten. Dit resulteerde in de aangepaste E-serie; de series E(Modified) oftewel E(M). Bijzonder was dat de leesbaarheid van dit schrift zoveel beter werd bevonden, dat de series E(M) tot standaard werd verheven, ook voor borden die niet van spikes werden voorzien. De opvolger van het BPR, de Federal HighWay Agency (FHWA), voert het lettertype BPR-Highway Gothic onder de naam FHWA-Interstate.<br />
<br />
Vanaf 1966 kozen [[ANWB]] en [[Rijkswaterstaat]] voor het BPR-lettertype, vanaf dat moment ANWB genoemd. De Amerikaanse serie E(M) werd aangepast aan het Nederlandse metrische stelsel en vanaf dat moment [[ANWB-Ee]] genoemd. Bovendien werd rond 1974/1975 het Amerikaanse series C-alfabet overgenomen als [[ANWB-Cc]]. Decennialang was dit het uniforme schrift op de Nederlandse bewegwijzering.<br />
<br />
===Redesign en de ontwikkeling van ANWB-Uu===<br />
In 1997 gaf het toenmalige LOB (Landelijk Overleg Bewegwijzering) opdracht het [[Redesign]] (nieuw ontwerp bewegwijzering) te ontwikkelen voor alle wegwijzers in Nederland. De ANWB liet een studie naar redesign uitvoeren door de Nederlandse grafisch ontwerper Gerard Unger. Het resultaat was het schrift ANWB-Uu (met de U van Unger), dat in eerste instantie op de vernieuwde [[handwijzer]]-armen werd gebruikt. Verder bevatte redesign een groot aantal nieuwe en aangepaste [[symbolen]], alsmede een open [[pijlvorm]], in plaats van de vertrouwde [[hartkoppijlpunt]].<br />
<br />
De begeleiding van de uitwerking van het redesign vond plaats door een stuurgroep waarvan naast de ANWB ook wegbeheerders zoals Rijkswaterstaat deel uitmaakten. De uitwerking ervan is gepresenteerd in 2001 en het LOB keurde de uitwerking goed, behoudens enkele punten. Er bleken vijf punten te resulteren waarover Rijkswaterstaat anders dacht dan in het redesign was opgenomen. Na een bemiddelingspoging is verder overleg hierover niet meer gevoerd. Vervolgens is Rijkswaterstaat niet overgegaan tot invoering van redesign. Men bleef bij het Ee en Cc-schrift, waarvan men omwille van auteursrechten een eigen variant liet ontwikkelen. Naast ANWB-Ee en -Cc ontstonden RWS-Ee en -Cc. <br />
<br />
Probleem met het in het kader van redesign ontworpen Uu-schrift is dat het tekort schiet bij hogere snelheden, vanwege de kleinere spatiëring en het gebruik van tekens die veel meer gesloten zijn dan hun voorgangers, zoals de letter g, en de cijfers 6, 8 en 9. <br />
De ANWB besloot om op grote schaal redesign te gaan plaatsen met het Uu-schrift, tegen de Richtlijn Bewegwijzering in. Bij de invoering van de nieuwe Richtlijn Bewegwijzering in 2005 moest worden geconstateerd dat er op het onderliggend wegennet veel bewegwijzering stond die niet conform de Richtlijn was, en de ANWB was niet van zins om de nieuwe Richtlijn na te leven.<br />
<br />
Tezelfdertijd speelde in 2006 in het kader van het project Fileproof bij Rijkswaterstaat de gedachte dat bij het toepassen van staande, omhoog wijzende pijlen er bij splitsingen minder sprake zou kunnen zijn van congestie. Dit is uitgebreid beproefd op het gedeelte van de A12 tussen Duiven en knooppunt Velperbroek. Dit mondde uit in een nieuwe ontwikkeling voor de bewegwijzering op autosnelwegen, ook wel [[NBA]] genoemd.<br />
<br />
===Smallere versies van hetzelfde font versus aanspatiëren, en de ontwikkeling van RWS-Dd===<br />
<br />
Er zijn twee manieren waarop men in de breedte meer karakters op een paneel kwijt kan.<br />
De eerste manier betreft het kiezen van een font dat in zijn geheel smaller is. Bijvoorbeeld ANWB-Cc in plaats van ANWB-Ee, of Clearview 2 in plaats van Clearview 5, of DIN 1451-[[Engschrift]] in plaats van [[Mittelschrift]]. Probleem hierbij is dat borden met meerdere toegepaste schriften meestal minder goed lezen, wanneer het verschil tussen de smallere karakters en de bredere karakters te groot is.<br />
<br />
De tweede manier betreft [[aanspatiëren]]. Hierbij wordt de spatiëring tussen de karakters geminimaliseerd. Het nadeel van de laatste methode is dat de leesbaarheid van de aangespatieerde tekst significant afneemt. Het gaat vooral om het kunnen vormen van een woordbeeld op een grotere afstand, ongeveer 400-500 meter stroomopwaarts van het bord.<br />
<br />
Traditioneel vond nog vanuit de ANWB-tijd op het rijkswegennet aanspatiëring plaats. Rijkswaterstaat meende echter dat met een schriftvariant tussen Ee en Cc in aan de leesbaarheidsproblematiek tegemoet kon worden gekomen. Het in 2010 in opdracht van Rijkswaterstaat ontworpen schrift heet RWS-Dd. Dit lettertype wordt toegepast wanneer de beschikbare bordbreedte beperkt is. <br />
RWS-Dd is afgeleid van FHWA-Series D(M), dat evenals E(M) beschikt over een grotere spatiëring. RWS-Dd heeft een ruimtebeslag dat vergelijkbaar is met ANWB-Uu, is echter bij gelijke kapitaalhoogte beter leesbaar doordat voldaan is aan de eisen van open karakters met een goede spatiëring.<br />
RWS-Dd verschilt veel minder van Ee dan dat bijvoorbeeld bij DIN1451 het Engschrift van het Mittelschrift verschilt. Daardoor is het niet problematisch dat op één paneel zowel Ee als Dd worden toegepast.<br />
<br />
===Kapitaalhoogte en gebruikte fonts op het Onderliggend Wegennet===<br />
<br />
In principe wordt de [[kapitaalhoogte]] 360mm gebruikt op autosnelwegen, en in principe niet kleiner dan 300mm. Afwijkingen komen echter voor als de situatie dat noodzaakt.<br />
<br />
Op het onderliggend wegennet zijn in de [[Richtlijn bewegwijzering]] uit 2014 de series RWS-Ee, RWS-Dd en incidenteel RWS-Cc voorgeschreven.<br />
De kapitaalhoogte op het onderliggend wegennet is kleiner. Op sommige rijksautowegen is wel 360 of 305 gebruikt, maar op wegen van andere wegbeheerders is een kapitaalhoogte van 200-240 gebruikelijk op de belangrijkste wegen buiten de bebouwde kom.<br />
<br />
===Tiresias Signfont===<br />
<br />
In een tweetal gemeenten, Almelo en Zoetermeer, heeft het bedrijf iRoute lokale bewegwijzering geplaatst. daarbij is gebruikgemaakt van het Tiresias Signfont. Het font Tiresias is ontworpen voor slechtzienden voor een situatie op papier. Het afgeleide Signfont is niet optimaal voor goedzienden in een dynamische omgeving als de auto.<br />
<br />
===Toegepaste schriften in Nederland===<br />
In Nederland zijn de volgende schriften en series aan te treffen:<br />
<br />
* RWS-Ee: op alle autosnelwegen op borden van na 2002. Daarnaast op borden van de provincies Overijssel en Zuid-Holland in de periode 2008-2013<br />
* ANWB-Ee: op alle bewegwijzeringspanelen tussen 1993 en 2002 <br />
* RWS-Dd: op autosnelwegen na 2009, in plaats van gekernd Ee en op alle wegen van het onderliggend wegennet sinds 2014<br />
* RWS-Cc: op handwijzers van Rijkswaterstaat uit de periode 2003-2013<br />
* ANWB-Cc: op oudere handwijzers van voor 1997, en tot 1987 ook gebruikt op bewegwijzeringspanelen op het onderliggend wegennet.<br />
* ANWB-Uu: op alle door de ANWB tussen 1997 en 2013 geplaatste handwijzers en op alle door de ANWB tussen 2002 en 2013 geplaatste bewegwijzeringspanelen<br />
* Tiresias Signfont: op het stedelijk wegennet van de gemeenten Almelo en Zoetermeer, tussen 2008 en 2013.<br />
<br />
===Toegepaste schriften buiten Nederland===<br />
<br />
Buiten Nederland zijn diverse schriften in gebruik.<br />
* Caractère: Frankrijk<br />
* [[Clearview]]: Verenigde Staten (tussen 2004 en 2016), Indonesië<br />
* [[DIN 1451]]: o.a. Duitsland, Tsjechië, Hongarije (aangepast), Zuid-Afrika, Namibië, Rusland (voor zover Latijnse transcriptie)<br />
* Drogowskaz: Polen<br />
* Frutiger: Zwitserland<br />
* Hangil: Zuid-Korea<br />
* Interstate/Highway Gothic: Verenigde Staten (FHWA-Interstate), Australië, Nieuw Zeeland, vele Midden- en Zuid-Amerikaanse landen, Nederland en Spanje.<br />
* [[SNV]]: o.a. België, Zwitserland, Slovenië, Kroatië, Servië, Bulgarije, Roemenië<br />
* TERN: Oostenrijk, Slowakije, ''in Nederland op DRIPs''<br />
* Trafikkalfabetet: Noorwegen<br />
* Transport: o.a. Groot-Brittannië, Spanje en Portugal en in afgeleide vorm ook in Denemarken en IJsland<br />
* Tratex: Zweden<br />
* Universal Grotesk: Tsjechië, Slowakije<br />
<br />
===Referenties===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
===Vergelijking tussen de lettertypen en series===<br />
[[Afbeelding:HighwayGothic-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Ee/RWS-Ee/FHWA-Interstate E(M).]]<br />
[[Afbeelding:RWSDd-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|RWS-Dd/FHWA-Interstate D(M).]]<br />
[[Afbeelding:ANWBUu-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Uu.]]<br />
[[Afbeelding:RWSCc-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|ANWB-Cc/RWS-Cc/FHWA-Interstate C.]]<br />
[[Afbeelding:Tiresias-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tiresias.]]<br />
[[Afbeelding:Caracteres-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Caracteres.]]<br />
[[Afbeelding:DIN1451-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|DIN 1451 (Mittelschrift).]]<br />
[[Afbeelding:Drogowskaz-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Drogowskaz.]]<br />
[[Afbeelding:Frutiger-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Frutiger.]]<br />
[[Afbeelding:SNV-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|SNV.]]<br />
[[Afbeelding:TERN-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|TERN.]]<br />
[[Afbeelding:Transport-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Transport.]]<br />
[[Afbeelding:TRATEX-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Tratex.]]<br />
[[Afbeelding:UnivGrot2-voorbeeld.jpg|thumb|400px|left|Universal Grotesk.]]<br />
<br />
[[Categorie:Bewegwijzering]]</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Pijlen_op_de_bewegwijzering&diff=257230Pijlen op de bewegwijzering2019-01-26T19:23:29Z<p>Snelwegfreak: /* Hartkoppijl */</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Contourpijlen_en_streepjes.png|thumb|right|300px|Pijlen en contouren.]]<br />
<br />
Een zeer essentieel onderdeel van [[bewegwijzering]] is de pijl of '''pijlen'''. Elk bord dat een richting of rijstrook aanduidt bevat een pijl. De pijl is essentieel voor het richtinggevende karakter van bewegwijzering. Er zijn verschillende vormen van pijlen: <br />
<br />
* Hartkoppijl<br />
* Blokpijl<br />
* Open pijl<br />
* Chevronpijl<br />
<br />
In Nederland zijn alle pijlsoorten gebruikt in de geschiedenis van de bewegwijzering, maar sinds 2014 wordt alleen nog de hartkoppijl gebruikt. <br />
<br />
''Richtingpijlen versus rijstrookpijlen''<br />
<br />
In de bewegwijzeringssystematiek wordt onderscheid gemaakt tussen richtingpijlen en rijstrookpijlen. Richtingpijlen zijn pijlen die een rijbaan aanduiden, bijvoorbeeld rechtdoor, linksaf of rechtsaf. Rijstrookpijlen zijn pijlen die een rijstrook op een rijbaan aanduidt. In de regel worden richtingpijlen langs de weg geplaatst en rijstrookpijlen boven een rijstrook. <br />
<br />
''Lange versus korte pijlen''<br />
<br />
In de Nederlandse snelwegbewegwijzering ([[NBA]]) wordt onderscheid gemaakt in de lengte van pijlen op voorwegwijzers en pijlen op besliswegwijzers. Op voorwegwijzers worden lange pijlen gebruikt, al dan niet met meerdere vertakkingen. De pijlen kunnen recht zijn of gebogen om de afslaande beweging te visualiseren. Op besliswegwijzers worden korte rechte pijlen gebruikt. <br />
<br />
''Pijlen omhoog versus pijlen omlaag''<br />
<br />
Moeten pijlen op portaalborden omhoog of omlaag wijzen? Deze vraag zal in veel landen gespeeld hebben. In Nederland speelde de vraag in de vroege jaren '60 ook. Op de eerste portaalborden wezen de pijlen omhoog, maar al snel werd dit omgedraaid, naar Amerikaans voorbeeld. Met de introductie van NBA-bewegwijzering zijn de pijlen weer omhoog gaan wijzen, naar Duits voorbeeld. Beide richtingen worden nog volop toegepast over de wereld.<br />
<br />
''Volle pijlen versus contourpijlen''<br />
<br />
In Nederland wordt gewerkt met zogenaamde volle pijlen en contourpijlen. Volle pijlen zijn pijlen die volledig gevuld zijn (uit één kleur bestaan). Deze pijlen geven een richting aan die direct wordt bewegwijzerd op een bord. Contourpijlen zijn pijlen waarvan alleen de omtrek gevuld is en de binnenkant leeg is. In Nederland betekent een contourpijl op een bord dat die richting niet op dit bord, maar op een later bord aangeduid wordt. Een soort vooraankondiging dus.<br />
<br />
===Hartkoppijl===<br />
[[Afbeelding:Pijlsoorten.png|thumb|right|300px|Globaal overzicht verschillende pijlsoorten.]]<br />
De hartkoppijl dankt zijn naam aan zijn vorm: de kop van de pijl heeft de vorm van een hart. In Nederland is dit de meestgebruikte pijlvorm. Vanaf de jaren '30 tot en met de dag van vandaag wordt de hartkoppijl gebruikt, met uitzondering van de periode 1958 tot ongeveer 1970. De exacte vorm van de pijlkop is wel wat veranderd, van een puntige vorm naar een wat zachtere vorm.<br />
<br />
Naast Nederland komt de hartkoppijl voor in een groot deel van Europa en de Verenigde Staten.<br />
<br />
===Blokpijl===<br />
De blokpijl is de meest eenvoudige pijlvorm die bestaat. Feitelijk is het een driehoek met de punt omhoog of omlaag wijzend. De blokpijl werd in Nederland toegepast tussen 1958 en ongeveer 1970. Tegenwoordig wordt de blokpijl nog toegepast in België. <br />
<br />
===Open pijl===<br />
Zoals de naam al doet vermoeden is de open pijl open van vorm (V). De bekendste vorm hiervan voor bewegwijzering is de zogenaamde ISO-pijl. Dit is een internationaal gestandaardiseerde pijlvorm die vaak terug te vinden is op onder andere vluchtroutebordjes. In de bewegwijzering komt deze vorm op bijvoorbeeld Duitse en Franse verkeersborden als op de lokale bewegwijzering in een aantal Europese landen. <br />
<br />
Nederland heeft ook enige jaren open pijlen op de bewegwijzering gehad, namelijk met het ANWB-[[Redesign]] op het onderliggend wegennet. Volgens sommige deskundigen was de open pijl geen succes. De herkenbaarheid ten opzichte van de ouderwetse hartkoppijl bleek ondermaats. Ook kwam vanuit de bordenfabrikanten het verzoek de pijlen op de autosnelwegen en onderliggend wegennet weer gelijk te trekken. Daarom is de open pijl met de [[Richtlijn Bewegwijzering]] 2014 weer verdwenen, ten gunste van de ouderwetse hartkoppijl. <br />
<br />
===Chevronpijl===<br />
De chevronpijl is eigenlijk een vorm van open pijl. De pijl heeft een V-vorm, maar anders dan de standaard open pijl, heeft de chevronpijl meestal geen eigen stok of staart. In Nederland wordt de chevronpijl niet meer gebruikt, maar kwam deze voor op oude handwegwijzerarmen tussen 1961 en 1997. In onder andere Engeland en Denemarken komen chevronpijlen nog steeds voor.</div>Snelwegfreakhttps://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Pijlen_op_de_bewegwijzering&diff=257229Pijlen op de bewegwijzering2019-01-26T19:22:28Z<p>Snelwegfreak: Nieuwe pagina aangemaakt met 'Pijlen en contouren. Een zeer essentieel onderdeel van bewegwijzering is de pijl of '''pijlen''...'</p>
<hr />
<div>[[Afbeelding:Contourpijlen_en_streepjes.png|thumb|right|300px|Pijlen en contouren.]]<br />
<br />
Een zeer essentieel onderdeel van [[bewegwijzering]] is de pijl of '''pijlen'''. Elk bord dat een richting of rijstrook aanduidt bevat een pijl. De pijl is essentieel voor het richtinggevende karakter van bewegwijzering. Er zijn verschillende vormen van pijlen: <br />
<br />
* Hartkoppijl<br />
* Blokpijl<br />
* Open pijl<br />
* Chevronpijl<br />
<br />
In Nederland zijn alle pijlsoorten gebruikt in de geschiedenis van de bewegwijzering, maar sinds 2014 wordt alleen nog de hartkoppijl gebruikt. <br />
<br />
''Richtingpijlen versus rijstrookpijlen''<br />
<br />
In de bewegwijzeringssystematiek wordt onderscheid gemaakt tussen richtingpijlen en rijstrookpijlen. Richtingpijlen zijn pijlen die een rijbaan aanduiden, bijvoorbeeld rechtdoor, linksaf of rechtsaf. Rijstrookpijlen zijn pijlen die een rijstrook op een rijbaan aanduidt. In de regel worden richtingpijlen langs de weg geplaatst en rijstrookpijlen boven een rijstrook. <br />
<br />
''Lange versus korte pijlen''<br />
<br />
In de Nederlandse snelwegbewegwijzering ([[NBA]]) wordt onderscheid gemaakt in de lengte van pijlen op voorwegwijzers en pijlen op besliswegwijzers. Op voorwegwijzers worden lange pijlen gebruikt, al dan niet met meerdere vertakkingen. De pijlen kunnen recht zijn of gebogen om de afslaande beweging te visualiseren. Op besliswegwijzers worden korte rechte pijlen gebruikt. <br />
<br />
''Pijlen omhoog versus pijlen omlaag''<br />
<br />
Moeten pijlen op portaalborden omhoog of omlaag wijzen? Deze vraag zal in veel landen gespeeld hebben. In Nederland speelde de vraag in de vroege jaren '60 ook. Op de eerste portaalborden wezen de pijlen omhoog, maar al snel werd dit omgedraaid, naar Amerikaans voorbeeld. Met de introductie van NBA-bewegwijzering zijn de pijlen weer omhoog gaan wijzen, naar Duits voorbeeld. Beide richtingen worden nog volop toegepast over de wereld.<br />
<br />
''Volle pijlen versus contourpijlen''<br />
<br />
In Nederland wordt gewerkt met zogenaamde volle pijlen en contourpijlen. Volle pijlen zijn pijlen die volledig gevuld zijn (uit één kleur bestaan). Deze pijlen geven een richting aan die direct wordt bewegwijzerd op een bord. Contourpijlen zijn pijlen waarvan alleen de omtrek gevuld is en de binnenkant leeg is. In Nederland betekent een contourpijl op een bord dat die richting niet op dit bord, maar op een later bord aangeduid wordt. Een soort vooraankondiging dus.<br />
<br />
===Hartkoppijl===<br />
[[Afbeelding:Pijlsoorten.png|thumb|right|300px|Globaal overzicht verschillende pijlsoorten.]]<br />
De hartkoppijl dankt zijn naam aan zijn vorm: de kop van de pijl heeft de vorm van een hart. In Nederland is dit de meestgebruikte pijlvorm. Vanaf de jaren '30 tot en met de dag van vandaag wordt de hartkoppijl gebruikt, met uitzondering van de periode 1958 en ongeveer 1970. De exacte vorm van de pijlkop is wel wat veranderd, van een puntige vorm naar een wat zachtere vorm.<br />
<br />
Naast Nederland komt de hartkoppijl voor in een groot deel van Europa en de Verenigde Staten.<br />
<br />
===Blokpijl===<br />
De blokpijl is de meest eenvoudige pijlvorm die bestaat. Feitelijk is het een driehoek met de punt omhoog of omlaag wijzend. De blokpijl werd in Nederland toegepast tussen 1958 en ongeveer 1970. Tegenwoordig wordt de blokpijl nog toegepast in België. <br />
<br />
===Open pijl===<br />
Zoals de naam al doet vermoeden is de open pijl open van vorm (V). De bekendste vorm hiervan voor bewegwijzering is de zogenaamde ISO-pijl. Dit is een internationaal gestandaardiseerde pijlvorm die vaak terug te vinden is op onder andere vluchtroutebordjes. In de bewegwijzering komt deze vorm op bijvoorbeeld Duitse en Franse verkeersborden als op de lokale bewegwijzering in een aantal Europese landen. <br />
<br />
Nederland heeft ook enige jaren open pijlen op de bewegwijzering gehad, namelijk met het ANWB-[[Redesign]] op het onderliggend wegennet. Volgens sommige deskundigen was de open pijl geen succes. De herkenbaarheid ten opzichte van de ouderwetse hartkoppijl bleek ondermaats. Ook kwam vanuit de bordenfabrikanten het verzoek de pijlen op de autosnelwegen en onderliggend wegennet weer gelijk te trekken. Daarom is de open pijl met de [[Richtlijn Bewegwijzering]] 2014 weer verdwenen, ten gunste van de ouderwetse hartkoppijl. <br />
<br />
===Chevronpijl===<br />
De chevronpijl is eigenlijk een vorm van open pijl. De pijl heeft een V-vorm, maar anders dan de standaard open pijl, heeft de chevronpijl meestal geen eigen stok of staart. In Nederland wordt de chevronpijl niet meer gebruikt, maar kwam deze voor op oude handwegwijzerarmen tussen 1961 en 1997. In onder andere Engeland en Denemarken komen chevronpijlen nog steeds voor.</div>Snelwegfreak